Азотнинг табиатда айланиши

116. Вирусларни юқтириш усуллари.
Ишдан мақсад: Вирус намунасини соғ ўсимликка юқтириш малакасини ҳосил қилиш.
Вирусли намунадан вирусли шира ажратиш: ТМВ билан касаллантирилган томат ёки тамаки баргини (5-10 гр) чинни хавончада 0,1 М фосфат буфери (1 гр намунага 1 мл буфер миқдорида) (рН 7,8) иштирокида эзиб майдаланилади. Янада яхшироқ майдалаш учун гомогенизатордан (1-2 минут) фойдаланса ҳам бўлади. Гомогенатни 2- 3 қаватли докадан ўтказилади, сўнгра 1 минутда 6-8 минг айланиш тезлигида 10 минут давомида центрифуга қилинади. Чўкмага яхши эзилмаган ўсимлик қолдиқлари, ҳужайрани йирик бирикмалари тушади, вирус эса чўкманинг устида бўлади.
Вирус юқтириш. Касал ўсимликдан ажратиб олинган ширани 2- 3 томчисини соғ ўсимлик баргига томизилади ва игна билан барг сатҳи тирналади. Аммо бу усуллар кам натижа беради. Ҳозирги вақтда эса бу усул сал ўзгартирилган, барг сатҳига озгина образив сепилади, 2- 3 томчи ширани томизилади ва тоза бармоқ ёки шиша тайёқча ёки шпатель ёрдамида оҳисталик билан суртилади. Суртишнинг кучи баргнинг ҳолатига, ёшига, ўсимликни, абразивни сифатига боғлиқ бўлади, 10-15 минутдан сўнг вирус препарати ва абразивларни ортиқчалари дистилланган сув билан ювиб ташланади. Вирус барг туклари ва эпидермисидаги микрожароҳатлари орқали киради.
Вирус юқтирилган баргларга вирус номи, сана ва ҳоказолар ёзилган этикеткалар боғланади. Сўнгра уларни нам ҳолда солинган катта эксикатор ёки шишадан ясалган 15 — 20 л ҳажмли усти зич ёпиладиган идишларда сақланади. Бунинг учун эксикаторни устки қисмига 3-4 қатор ип тортилади вп ипнинт икки учи эксикатор деворларига пластилин ёки ёпишқоқ ленталар ёрдамида ёпиштирилади. Вирус юқтирилган барглар ана шу ипларга боғланиб осиб қўйилади. Вируснинг юқиш кучини ошириш учун вирус юқтирилган барглар қоронғироқ ва нам жойга қўйилади. Вирус юқтирилган баргларда касаллик аломатлари пайдо бўлиши ишлатиладиган индикатор ўсимликнинг турига (Nicotiana glutinosa да 48 соат , N. Syilvestris да 76- 80 соатда некроз ҳосил бўлади) вируснинг турига, ҳароратга ва шу каби факторларга боғлиқ бўлади. Вирус юқтирилгандан сўнг 48 соат ( Nicotiana glutinosa , 76- 80 соат (N. Syilvestris) икки хафта (Сhenopodium amaranticolor,Сh. Quenea), 1-2 ой ва йиллар мобайнида (дарахтлар) кузатилиб борилади. Индикатор ўсимликларда пайдо бўлган симптомлар 48- 72 соатдан сўнг ҳисобга олинади ва назорат баргдаги (ёки баргни ярмидаги) ҳамда тажриба барглардаги симптомлар саналади (некроз ёки доғ, ҳалқа бўлса), диаметри ўлчанади, яъни тасвирланади.