Азотнинг табиатда айланиши

77. Умуртқали ҳайвонлар вирусларининг тарқалиши.

Umurtqali hayvonlar viruslarining vektorsiz uzatilishi:

Ko’pchilik umurtqalilar(odamlar)ning viruslari shilliq qavatlar orqali yuqadi (havo tomchilari orqali, jinsiy yo’llar orqli, ovqat hazm qilish yo’llari orqali, siydik yo’llari orqali);
Ba’zi viruslar kasal ho’jayin bilan sog’lom ho’jayinlarning to’g’ridan to’g’ri kontakt qilishi orqali yuqadi (Gerpes virusi);
Ba’zi viruslar onadan bolaga vertical tarzda o’tishi mumkin (tug’ruq vaqtida va ona suti orqali)
Umurtqali hayvonlar viruslarining vector orqali uzatilishi:
Umurtqali hayvonlarning viruslarini uzatuvchi vektorlar, asosan, qon bilan oziqlanadigan artropodlar bo'lib, ular kasal hayvonlar qoni bilan oziqlanganda viruslarini oladi va sog’lom organizmlarga yuqturadi;
Viruslar qon va qon mahsulotlari bilan muolaja qilish davomida jonsiz vektorlar (tibbiy buyumlar) orqali yuqadi (OITS virusi). Bundn tashqari qon quyush amaliyotida virusli qon va qon mahsulotlarini soglom odamga yuqturish orqali viruslar yuqturilishi mumkin


78. Вирусларнинг ҳужайрага кириш йўллари.

• 
  Virusni taniydigan retseptorlari bo’lishi kerak;
  
• 
  Kam himoyalangan bo’lishi kerak (ba’zi bakteriyalar restriktazalar ishlab chiqarish orqali viruslarni parchalaydi);
  
• 
  Virus replikatsiyasi uchun kerakli fermentlarni saqlashi kerak;
  
• 
  Umuman olganda, virus ko'payish jarayonini yetti bosqichga bo'lish mumkin:
  
• 
  1. Virionning hujayraga biriktirilishi;
  
• 
  2. Hujayraga kirish;
  
• 
  3. Virus genlarining mRNK molekulalariga (mRNK) transkripsiyasi;
  
• 
  4. Virus mRNKlarining translatsiyasi;
  
• 
  5. Genom replikatsiyasi;
  
• 
  6. Oqsillar va genomlarning virionlarga birikishi;
  
• 
  7. Virionlarning hujayradan chiqishi;
  
• 
  (Bu bosqichlar virus turiga qarab o’zgarishi mumkin!).
  
• 
  Virion o'zining bir yoki bir nechta sirt oqsillari orqali xo’jayin hujayrasi yuzasidagi ma'lum molekulalarga birikadi. Ushbu hujayra molekulalari retseptorlar deyiladi va virion retseptorga nisbatan yuqori darajadagi o'ziga xoslik namoyon qiladi. Aniqlanishicha, ba'zi viruslar hujayraga yuqishi uchun ikkinchi turdagi hujayra yuzasi molekulasi (ko-retseptor) bilan bog'lanishi kerak.
  
•