Azallariga sharhlar

Alisher Navoiy gʻazallariga sharhlar 

Erkin Vohidov, Najmiddin Komilov 

 

68 

library.ziyonet.uz/ 

 

Navoiy ul oy, ya’ni husn shohi firoqiga duchor boʻlganidan (bu foniy dunyoga mehmon 

boʻlganidan) buyon yigʻlaydi va koʻz yoshlarida ul quyosh — ilohiy tal’atning aksi 

mudom: jilolanib, shu’lalanib turadi. Koʻrinadiki, dastlabki baytlar tagzaminidagina 

tuyish mumkin boʻlgan soʻfiyona obraz va ma’nolar maqta’gacha oshkora balqib yuzaga 

chiqdi. 

 

Matla’da boshlangan tasvir maqta’gacha izchil rivojlandi. Gʻazaldagi soʻz, obraz, 

ifodalar ham shunday rivojga muvofiq harakatlantirildi. «Oʻn sakiz ming olam», «oʻn 

sakiz yil», yana «oʻn sakiz yosh», yana «oʻn sakiz yil», «yuz sakson yil», «hayrat», 

«aqlga yuz hayrat», «yuz hayrat» soʻz birikmalari gʻazaldagi mazmun va gʻoyaning 

silsilaviy tadrijini ta’minladi. Natijada, asar kompozitsiyasi musalsal darajasida 

takomillashdi. 

 

Gʻazal yuksak badiiyati tufayli shuhrat tutdi, xalqqa sevilib, tildan tilga, dildan dilga 

koʻchdi. Xonanda Berta Davidova tomonidan klassik qoʻshiq sifatida, 

maqomshunoslarimiz tomonidan maqom kuylariga solib kuylanib, nash’u namo topdi. 

«R

OSTLIG

ʻ

 

U

LDURKI

...» 

Koʻk binafshazorini anjum chu nargiszor etar, 

Nargising birla binafshang hajri koʻnglum zor etar. 

Chun Zuhal toli’ boʻlur xoling xayoli fitnadin, 

Jonim ichra yuz ming oshubi balo izhor etar. 

Jilva qilgʻoch Mushtariy koʻzni uzoriig yodidin, 

Yuz saodat axtaridin har zamon durbor etar. 

Chun chiqar Bahromi qotil, koʻzlaring andishasi 

Xasta jonimni qatili xanjari ozor etar. 

Mehrdin topmay nishone senda ham, gardunda ham, 

Bu musibat koʻzuma yorug jahonni tor etar. 

Zuhra holimgʻa surudin navhaga aylab badal, 

Changining sochin yoyib durri sirishk izhor etar. 

Oʻlmakim anglab, Utorid holima deb marsiya, 

Sharhi dardim nazmidin har lahza yuz tumor etar. 

Oy halokimga tutub motam, kiyib tundin qaro, 

Orazin sayli bila ahli azo kirdor etar. 

---