Ayupova M. Yu. Logopediya toshkent 2007

Bu bosqichda artikulyatsiyani tayyorlash maqsadida bir qator artikulyatsion mashqlarni o’tkazish tavsiya qilinadi.
Grammatik so’z shakllarini taqqoslash
Yuqorida ta’kidlaganimizdek faol lug’atda Etarli miqdorda predmet nomlari
(otlar 100-150 dan ortiq) va harakat nomlari (fe’llar 40-50 dan ortiq) mavjud bo’lsa, turli xil shakllarini taqqoslashga kirishish mumkin. Logoped butun nutqiy materialni xar bir bolaning imkoniyatini hisobga olgan holda tanlaydi. Olib borilgan ish yakunida bolalar birlik va ko’plik qo’shimchalarini qo’llash orqali otlarni o’zgartirishni bilishlari lozim, shuningdek quyidagi fe’l shakllari zaxirasiga ega bo’lishlari lozim:

1. 
   2 shaxs birlikdagi buyruq mayli.
   
2. 
   Ҳozirgi zamon xabar mayli (1-2-3 shaxs birlikda; 3-1 shaxs ko’plikda)
   
3. 
   O‘tgan zamon, 3 shaxs birlik va ko’plikda (Bu bosqichda bajarilgan harakatlar zamon bo’yicha taqqoslanmaydi)
   

Fe’llarni tanlashda asoslarni navbatma-navbat o’zgartirishni hisobga olish lozim. Bunday o’zgartirishlar turg‘un o’zlashtirilmasa, faqat o’zlashtirish uchun qulay shakllar olinadi.
So’zning bo’g’in tarkibi va tovush talaffuzini shakllantirish
So’zning bo’g’in tarkibi ustidagi ishni murakkablashtira turib, logoped ishlanayotgan so’zlar qatoriga ketma-ket kelgan undoshli so’zlar kiritiladi.
So’zlarni bo’g’inga bo’lishda morfemalarning to’qnashuvi sodir bo’lishi shartligini tushuntirish tavsiya qilinadi, masalan: ko-ptok (kop-tok), bo-lg’a (bol-g’a)
Artikulyatsion mashqlar ketma-ketli undosh tovushlarni gapirish mashqlari bilan almashtiriladi, ammo bu mashqlarga bola to’g’ri talaffuz qiluvchi tovushlar kiritiladi. Ketma-ketli undosh tovushlar ishlanganidan so’ng so’zlarga kiritiladi va albatti bo’g’inlab to’g’ri talaffuz qildiriladi.
Yodlash uchun ikki qatorli she’rlar
Qoidaga ko’ra, nutqi to’liq rivojlanmagan bolalar she’rlarni, ayniqsa, to’rt va undan ortiq qatorli she’rlarni eslab qololmaydilar. Shu sababli ishni ikki qatorli she’rlarni yodlashdan boshlash kerak.