Ayupova M. Yu. Logopediya toshkent 2007

Lekin buning aksi ham bo’lishi mumkin. Bunda bola so’zning bo’g’in tarkibini oson o’zlashtiradi, gapning grammatik tuzishni rivojlanishi esa kechikadi.
Nutq rivojlanmaganligida nutqning tovush tomonini o’zlashtirish sekin va o’ziga xos kechadi. Bolalar hosil bo’lgan tovushlarni hosil bo’lish o’rni va artikulyatsiya usuliga ko’ra o’zaro almashtiradilar. Bolalarda tovush talaffuzi kamchiliklari turlicha namoyon bo’ladi va tovush talaffuzi korreksiyasida buni hisobga olish lozim. Ba’zi bolalarda ona tilidagi tovushlarni o’zlashtirish jarayoni normal bolalarga nisbatan olganda sekinlashgandek tuyuladi. Boshqa bolalarda fonemalarni o’zlashtirish, sog‘lom bolalar o’zlashtirishining ketma-ketligiga mutlaqo mos kelmaydi.
Bir tovushni boshqasi bilan almashtirish bu davrning xarakterli xususiyatidir. Ko’pchilik bolalar barcha undoshlarni jarangsizlantiradilar.
«y» tovushning yo’qligi, tovush talaffuzining keng tarqalgan buzilishlari ichiga kiradi.
Nutqni tushunishni rivojlantirish
Ikkinchi va uchinchi o’qitish bosqichlarida tavsiya qilingan, nutqni tushunishni rivojlantirish bo’yicha vazifalar takrorlanadi. Bolalarning ot va fe’llarning grammatik iakllarini, otlarning kelishik qo’shimchalarini, predmetlarning ayrim belgilarini tushunishga e’tibor qaratiladi.
Bir nechta so’zdan iborat gaplarni shakllantirish
To’rtinchi bosqichdagi logopedik ish, bolalarning 3-5 so’zdan iborat gaplar tuzishni o’rganishlariga qaratilgan. Bunda bolalar fonetik jihatdan to’g’ri,
«xukmron» qo’shimchalar yordamida so’zlar o’rtasidagi bog’liqlikni ifoda etishga o’rganishlari zarur. Kelishikli ko’makchilardan tuzilgan konstruksiyalarda bolalar barcha ko’makchilarni tushirib qoldirishlari mumkin (talaffuz qilmaydilar). Savollar yordamida logoped gapdagi so’zlar tartibini to’g’rilaydi, so’ngra gap tuzishda bolaning fe’lni tushurib qoldirmasligini va uni otga mos holda son va shaxsda kerakli shaklda qo’llashini kuzatib turadi.