Axmеdova m. A. umumiy muxarrirligi ostida

Falsafaning predmeti 
Ko‘rib  turibmizki,  falsafa  turli  jihatlarga  va  ko‘p  vazifalarni  bajarishga  qodir.  Ma'naviy 
faoliyatning  o‘ziga  xos  turi  sifatida  unga  dunyoqarash,  bilim,  nazariyasiga  doir,  uslubiy, 

---

integrativ-sintetik,  aksiologik,  tanqidiy,  bashoratlash,  loyihalash,  evristik  va  mafkuraviy 
vazifalar  xosdir.  Falsafaning  turli  tomon  va  vazifalarini  aniqlash  negizida  uning  predmeti 
sohasini ham belgilash mumkin. 
Falsafaning mavzu sohasi «dunyo-inson» tizimi hisoblanadi: a) «dunyo» tizimi, b) «inson» 
tizimi  va  a)  ular  o‘rtasidagi  o‘zaro  munosabat  tizimi.  Bu  tizimlarning  o‘zi  turli  darajada 
tasavvur  etilgan.  «Dunyo»  tushunchasida  bir  butun  dunyo,  uning  tarkibiy  qismlari 
(megadunyo, makrodunyo, mikrodunyo; anorganik dunyo, organik dunyo, ijtimoiy dunyo va 
hokazolar),  ular  o‘rtasidagi  o‘zaro  bog‘liqlik  va  o‘zaro  munosabat  tushuniladi.  «Inson» 
tushunchasida  alohida  olingan  shaxs,  turli  darajadagi  ijtimoiy  jamoalar,  bir  butun  jamiyat 
tushuniladi. 
Falsafani «dunyo» va «inson» tizimidagi  hamma narsa  va «inson»ni «dunyo»ga bo‘lgan 
har  qanday  munosabati  qiziqtiravermaydi.  Falsafa  eng  avvalo  umumiylikka,  «dunyo-inson» 
tizimidagi  universal  munosabatlarga  yo‘nalgan.  Bularga  ontologik  (borliq  haqida), 
gnoseologik  (bilish  haqida),  aksiologik  (qadriyatlar  haqida)  va  praksiologik  munosabatlar 
kiradi. Bu munosabatlarning umumiyligi ularning zarur tarzdaligini bildiradi. Insonlar qaerda 
va  qanday  davrda  yashamasinlar  albatta  mana  shu  munosabatlar  orqali  atrof  muhit  bilan 
bog‘liqdirlar: ular - shu  dunyoning mahsuli, ular shu dunyoni o‘rganadilar, uni baholaydilar 
va o‘zgartiradilar. 
Shunday  qilib,  falsafa  -  bu  ijtimoiy  ongning  o‘ziga  xos  shakli,  nazariy  dunyoqarash 
turidir. Bunda insonning dunyoga bo‘lgan universal munosabatlari (ontologik, gnoseologik, 
aksiologik va praksiologik) kategoriyalarning muayyan tizimi orqali umumiylashgan shaklda 
aks  etadi  va  inson  madaniyati  yutuqlari  sintezlanadi.  Shu  bilan  bir  qatorda,  falsafa 
umumnazariy, dunyoni yaxlitligi va biirbutunligicha o‘rganadigan fandir.