Axmеdova m. A. umumiy muxarrirligi ostida

3-§. Falsafiy bilim tarkibi 
 
Naturfalsafadan falsafiy bilimlarni bo‘linishiga o‘tish 
Falsafa o‘zining dastlabki cho‘qqilariga juda qadimgi zamonlardanoq, ya'ni, matematikani 
istisno  qilganda,  boshqa  fanlar  endigina  vujudga  kelayotgan  davrdayoq  erishgan  edi. 
Mushohada  (fikrlash,  tasavvur  qilish)dan  foydalanib,  falsafa  hali  fanlar  javob  bera  olmagan 
savollarga  javob  berishga  urinib,  naturfalsafa,  ya'ni  tabiat  falsafasi  sifatida  yuzaga  chiqqan. 
Tabiatni  o‘rganuvchi  faylasuflar  o‘z  falsafiy  muammolari  bilan  bir  qatorda  hozirda  alohida 
fan bo‘lib shakllangan: fizika, astronomiya, biologiya va boshqa fanlarning muammolari bilan 
ham  shug‘ullangan  edilar.  Shu  bois  tabiat  falsafasi  falsafiy  g‘oyalar,  ilmiy  empirik  dalillar, 
shuningdek  xurofot,  afsun,  alkimyo,  astrologiya  va  boshqalar  qorishmasidan  iborat  bo‘lib 
qolgan  edi.  Tabiat  falsafasi  inson  bilishining  rivojlanishida  muhim  bosqich  hisoblanadi.  
Dunyoning moddiy birligi, moddalarning atom tuzilishi, Quyosh tizimi, sayyoralarining kelib 
chiqishi, olam tuzilishi va boshqa g‘oyalar tabiat falsafasida tug‘ildi va rivoj topdi. 
Biroq XVII asrdan boshlab tabiat falsafasi tabiatshunoslik rivojini to‘xtatib kola boshladi. 
Mexanikaning  paydo  bo‘lishi  bilan  birga  fan  o‘zining  butunlay  boshqacha  mushohadaga 
asoslangan birinchi mexanik dunyo manzarasi (tabiat tizimi)ni yaratdi. Shu munosabat bilan, 
nazariy  tabiatshunoslikning  otasi  bo‘lmish  Nyuton  olimlarni  naturfalsafiy  mushohidaga 
haddan  tashqari  berilib  ketishdan  ogohlantirib,  o‘zining  mashhur  «Fizika,  metafizikadan 
qo‘rq!» iborasini aytgan edi. 
Tabiiy  fanlarning  mustaqil  rivojlana  borishi  bilan  tabiat  falsafasi  o‘z  o‘rnini  nazariy 
jihatdan  shakllangan  tabiatshunoslikka  bo‘shatib  bera  boshladi.  Ayni  bir  vaqtda  falsafiy 
bilimlarning o‘zida bo‘linish yuz bera boshladi.