Axborotlarga ishlov berish va boshqarish” kafedrasi tizimlarnazari ya s I fanidan Sirtqi ta’lim yo‘nalishi uchun Ma’ruza matni 5330200-«Informatika va axborot texnologiyalari»

O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi


Toshkent davlat texnika universiteti


Elektronika va avtomatika fakulteti
“Axborotlarga ishlov berish va boshqarish” kafedrasi


T I Z I M L A R N A Z A R I YA S I
fanidan
Sirtqi ta’lim yo‘nalishi uchun
Ma’ruza matni
5330200-«Informatika va axborot texnologiyalari» (sanoat ishlab chiqarishda)


Toshkent -2022
I BOB. TIZIMLI TAHLILNING ASOSIY TUSHUNCHA VA TA`RIFLARI. TIZIMLI TAHLIL MOHIYATI VA ASOSIY PRINSPLARI.

1. 
   Tizim ta`rifi va asosiy tushunchalar.
   

Zamonaviy ilmiy va texnikaviy faoliyatning bosh xususiyatlaridan biri, tadqiqot va loyihalash ob`ektlariga tizimlar sifatida yondoshishdir. Fanning mohiyatini chuqur tushunish uchun mavjud qator ta’riflardan foydalanamiz [5]. Faoliyat harakteriga bog`lik ravishda “tizim” termini turlicha tushuniladi. Texnikaviy nuqtai nazardan tizim deb bajaradigan vazifalariga muvofiq turli tabiatli bir-biri bilan o`zaro bog`langan elementlar majmuasiga aytiladi¹.
Tizimga xos asosiy tushunchalar quyidagilardir: “element”, “aloqa”, “xossa” lardan iboratdir.
Tizim elementi - tizimning ma`lum bir funksional belgilashga ega bo`lgan qismidir.
Tizimning o`z navbatida o`zaro bog`langan oddiyroq elementlaridan tuzilgan murakkab elementlari - qism tizimlar deb ataladi.
Xossalar - tizimni ifodalash va uni boshqa tizimlar orasidan ajratib turuvchi sifatlardir.
Aloqalar – tizim elementlarni va ularning xossalarini o`zaro bog`lovchilardir.
Har qanday tizimda uning faoliyati mobaynida turli jarayonlar sodir bo`ladi:
Jarayon – bu tizim holatining o`zgarishidir. Jarayon turli fizikaviy va kimyoviy parametrlar bilan xarakterlanadi.
Parametr – bu tizimni va tadqiqot etiluvchi jarayonni tavsif etuvchi omil yoki ko`rsatkich.
Tizimlarni tadqiq qilishda parametrlar 2 guruhga ajratib olinadi: