Avtomobil indd

Benzinning to‘yingan bug‘ bosimi
 
(idishdagi suyuqlik ustidagi 
bosim) – bu bosim benzin tarkibida, asosan, bug‘lanadigan 
fraksiyalar borligini bildiradi va uning yurgazib yuborish 
xususiyatini xarakterlaydi. 
Bu ko‘rsatkich ham, fraksion tarkib singari, yonilg‘ining 
bug‘lanish xususiyatini ifodalaydi. Benzinning to‘yingan bug‘ 
bosimi yozgi benzinlar uchun 667 kPa dan katta bo‘lmasligi 
va qishki benzinlar uchun esa 667–933 kPa atrofida bo‘lishi 
lozim. Bosim past bo‘lsa, sovuq dvigatelni yurgazib yuborish 
qiyin bo‘ladi. 
Harorat ortishi bilan yonilg‘ini to‘yingan bug‘ bosimi ortib 
boradi (2.6- rasm). Bu bosim qancha katta bo‘lsa, yonilg‘ining 
bug‘lanishi shuncha yaxshi va yonilg‘i-havo aralashmasini 
bug‘latish uchun shuncha kam issiqlik talab qilinadi. 
Shu bilan birgalikda, to‘yingan bug‘ bosimi yuqori bo‘lgan 
yonilg‘ilarni ishlatish maqsadga muvofiq emas, chunki ta’-
minlash tizimida bug‘ tiqini hosil bo‘lishi mumkin. Buning 
natijasida silindr larning to‘ldirilishi pasayadi va oqibatda dvi-
gatelning quvvati pasayadi. Bundan tashqari, benzinni saqlash 
va tashish vaqtida uning ko‘p qismi bug‘lanib isrof bo‘ladi. 

---

46
47
2.6- rasm. 
Benzinni haydash oxiridagi harorat (OH)ning 
dvigatel detallarining yemirilishiga ta’siri. 
2.5.
 Yonilg‘ining normal va detonatsion yonishi
Yonilg‘ining yonishi dvigatelda sodir bo‘ladigan asosiy 
jarayondir. Dvigatelning texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari 
silindrda yonilg‘ining yonish jarayoni qanday kechishiga 
bog‘liq. Yonish jarayonining to‘g‘ri kechishi bir qator omillarga 
bog‘liq. Jumladan, dvigatelning konstruktiv xususiyatlari, 
yonilg‘ining kimyoviy tarkibi, ishchi aralashmaning tarkibi, 
bosim va harorati, uchqun berilishi va boshqalar. 
Siqish taktining oxirida svechadan uchqun chiqqanida 
alanga lanishdan oldin yonilg‘ining oksidlanish reaksiyalari 
sodir bo‘ladi va dvigatelning yonish kamerasidagi ish 
aralashmasi o‘t oldirish svechasi yaqinida yona boshlaydi. Ish 
aralashmasining yonishi va yonish jarayoni normal kechganida 
yonilg‘ining bir qismi alanga lanib, alanga frontining siljishi 
ishchi aralashmaning issiqlik o‘tka zuvchanligi, issiqlik uzatish 
va nur tarqatish hisobiga kengayib boradi (2.7- rasm). 
Yonish natijasida bosim oshadi va aralashmaning yonmagan 
qismi alanga oldiga siljiy boradi. Normal yonishda alanga 
25–40 m/s tezlikda tarqaladi. Yonish tezligi harorat va bosim 
ko‘tarilishi, shuningdek, ishchi aralashma biroz quyuqlashishi 
bilan yana-da ortadi. Yonish tezligining maksimal qiymati 
havoning ortiqchalik koeffitsiyenti (
α
/0,93–0,95)ga to‘g‘ri 
keladi. 
Normal yonishda butun yonish davrida yonish tezligi 
taxminan bir xil bo‘ladi, dvigatel silindridagi bosim esa yonish 
mahsulla rining kengayishi natijasida asta-sekin ortadi va y. ch. 
n. yaqinida maksimal qiymatga erishadi. Porshen p. ch. n. 
ga qarab siljiydi, yonish mahsullari egallagan hajm kengayadi, 
natijada dvigatel ravon va normal ishlaydi. 
Dvigatel tirsakli valini aylanish chastotasining oshib borishi 
ishchi aralashmani uyurma to‘lqinli harakatini kuchaytiradi, 
bu esa alanga fronti sirti va yonish tezligini oshiradi. Dvigatel 
si lindrida aralashmani normal yonishida bosim bir tekisda o‘sib 
boradi (2.7- rasm). 
2.7- rasm.