Avtomobil indd

Lok-bo‘yoq qoplamin-
ing qattiqligini aniqlashda 
qo‘llaniladigan M–3 jihozining 
sxemasi:
1
– sinovdan o‘tkazilayotgan 
plastinka; 
2
– po‘lat shariklar; 
3
– 
plita; 
4
– shtativ; 
5
– mayatnik; 
6
– 
mayatnikning shkalasi; 
7
– asos; 
8 
– ishga tushirish mos lamasi. 
50
300
15
10
0
50
50
200
20
0
11. 4-rasm.
Bo‘yoq va
emallarning berkituvchanligini 
aniqlash uchun plastinka.
11. 5-rasm.
Bo‘yoqlarning berkitu-
vchanligini aniqlash uchun shaxmat 
taxtasi.
Bo‘yoqning berkituvchanligi. 
Bo‘yoq bir jinsli yuzaga 
bir tekis qilib surtilganda shu yuzaning avvalgi rangini 
ko‘rinmaydigan holga keltirish xususiyati yoki ular oq-qora 
rangli yuzaga surtilganida undagi oq va qora joylar orasidagi 
farq yo‘qolib, yuzaning hammasini bir xil rangli qilib ko‘rsata 
olish xususiyatlari shu bo‘yoq va 
emalning biriktiruvchanligi 
deyiladi. 
Son jihatidan esa bo‘yoqlarning berkituvchanligi 1 m
2
yuza-
ning oldingi rangini ko‘rinmaydigan holga kelguncha bo‘yash 
uchun sarf bo‘lgan bo‘yoqning gramm hisobidagi miqdori 
bilan ifodalanadi. Ishlatishga yaroqli bo‘lgan moyli bo‘yoqlar 
va emallarning berkituvchanligi, odatda, yo‘lli oyna plastinka 
yoki shaxmat taxtasi usuli bilan aniqlanadi. Ikkala holda ham 
cho‘tka bilan surtilgan va hali qotmagan emal va bo‘yoqlarning 
berkituvchanligi aniqlanadi. 
Boyoqning berkituvchanligini yo‘lli oyna plastinka yordamida 
aniqlash. 
Bunda qalinligi 2–2,5 mm bo‘lgan, rangsiz oynadan 
kesib olingan 100–300 mm o‘lchamli plastinkaning bir tomoniga 
uzunligi 250 mm va eni 15 mm keladigan tasma shaklidagi uch 
yo‘l bo‘yoq surtiladi. Plastinkaning ikkinchi chet tomoni qora, 
o‘rtasi esa oq rangga bo‘yaladi. Plastinkaning ikkinchi tomoniga 
sinalayotgan material cho‘tka bilan yupqa qilib surtiladi. Oq 
qog‘oz ustiga qo‘yilgan plastinkaning sirti tasma shaklida, uch 
yo‘lli bo‘yoq surtilgan ranglar ko‘rinmay qolgunicha bo‘yash 

---

320
321
davom ettiriladi. Agar birinchi qatlam berilganidan so‘ng oq 
va qora yo‘llar ko‘rinsa, u holda qatlam 5 daqiqa davomida 
quritiladi va ikkinchi qatlam bo‘yoq beriladi va shunday yo‘l 
bilan bo‘yash oq va qora yo‘lli ranglar ko‘rinmay qolgunicha 
davom ettiriladi. Shundan so‘ng bo‘yalgan oyna plastinka 
50–60°C haroratda 10 daqiqa davomida quritiladi. Bo‘yashdan 
oldin va bo‘yalganidan keyin plastinka tortiladi va uni berkitish 
uchun sarf bo‘lgan sinalayotgan bo‘yoqning miqdori aniqlanadi.