Avtomobil indd

Lok-bo‘yoq materiallarining tasnifi va ishlatiladigan sohasi
Material-
ning nomi
Belgi-
lanishi
Markasi Erituvchi
Gruntov-
ka
Ishlatilish sohasi
Melamin-
alkidli
МЛ
12, 152,
197,1110,
1195,
1198
651, 
R–197, 
R–198. 
ksilol, 
solvent,
ГФ
–020 
ГФ
–073
Kuzov va kabina-
lar, radiator, rama, 
g‘ildirak disklari

---

310
311
11. 3- jadvalning davomi
Nitro-emal
НЦ
021, 
625,273
646,647, 
RDV
ГФ
–020 
НФ
-081
Dvigatellarda
230, 507, 
508, 907,
908, 909, 
910,
938
646,647, 
RDV
ГФ
–020 
HC-081
Nitropen-
taftalli
НПФ НПФ
–10 646, 649
ГФ
–020
Nitrogliftalli
ФА
517, 518,
519, 521,
522 sp,
531sp,
535 sp
46, 649
ГФ
–020 
ФЛ
–03k 
НЦ
–081 Kabinalar, kapot-
lar, shassilar, agre
-gatlarda, yuk av-
t o m o b i l l a r n i n g 
yo g‘och platfor ma-
lari da
Perxlorvinilli
ХФ
ХФ
–113
R–4, 
solvent
ФЛ
–03k
Alkid-stirolli
MC
MC–17
Solvent, 
ksilol
ГФ
–020
Gliftalli
ГФ
ГФ
–230
Uayt-
spirit
ГФ
–020
Moyli
MA
1433, 
124, 122
Solvent,
uayt-
spirit, 
skipidar
ГФ
–020
Rama, 
shassi, 
trans missiya, avto-
mobilning metall 
va yog‘och platfor-
malarida, g‘ildirak-
lar diski, dvigatel-
lar detallarida
Bitumli
БТ
БТ
–123, 
БТ
–538, 
530, 577
Solvent,
uayt-
spirit, 
skipidar
Kislotaga 
chidamli 
БТ
–783
Solvent,
uayt-
spirit, 
skipidar
ГФ
–020
Akkumulator kis-
lotasining 
bug‘i 
tegadigan 
sirtlar
Fenolli
ФЛ
ФЛ
–
724–1 
ФЛ
–687
Etil spirt
ГФ
–020 
ФЛ
–03k
Neft mahsulotlari 
va suv solinadigan
idishlar
11. 3- jadvalning davomi
Polivenil-
asetatli
ВЛ
ВЛ
–515
R–60, 
etil spirt 
va etil 
selluloza 
aralash-
masi
ГФ
–020 
ФЛ
–03k
Neft mahsulotlari 
va suv solinadigan 
idishlar
Kremniy-or-
ganik
ко
КО
–97, 
КО
–811
Toluol, 
R-5 ksilol
Yuqori haroratda 
ishlaydigan agre-
gatlarda
11. 5.
 Gruntovka
Gruntovka bo‘yovchi modda (50–70 foiz) va to‘ldirgich 
(talk bur)ning moyli yoki sintetik loklardagi aralashmasidan 
iborat. Gruntovkalarga qo‘yiladigan asosiy talab shuki, ular 
bo‘yaladigan materiallarning govaklariga kirib, sirt bilan 
mustahkam ilashishi lozim (gruntovkalar haqidagi ma’lumot 
11.4- jadvalda keltirilgan). Buning uchun gruntovka bo‘-
yovchi modda va to‘ldirgichning juda mayda zarralaridan 
iborat bir xil tarkibga ega bo‘lishi kerak. Ishlatishdan oldin, 
gruntovka qovushoqligini kamaytirishi uchun u erituvchi bilan 
suyultiriladi. Bo‘yovchi moddalar sifatida qo‘rg‘o shinli va ruxli 
oq emal, temir surigi va boshqa materiallardan foydalaniladi. 
Qo‘rg‘oshin surugi metall sirtiga himoya pardasini hosil qilib, 
elektrokimyoviy korroziyaning rivojlanishini sekinlatadi. Ruxli 
oq emal asosida tayyorlangan gruntovkadan foydalanilganida 
metall korroziyalanmaydi, chunki, birinchi navbatta, aktivroq 
bo‘lgan rux yemiriladi. 
Metall sirtlar uchun gliftalli va fenolli ÃÔ–073, ÃÔ–089, 
ÔË–03ê gruntovkalaridan, yog‘och sirtlar uchun suv emulsion 
ÏÔ–099, ÔË–093, ÂÀÓ–0150 gruntovkalaridan foydalanish 
tavsiya etiladi. Ko‘p hollarda avtomobillarni bo‘yashda ÃÔ–
020 gruntovkasidan foydalaniladi. ÅÔ–083 epoksid gruntovkasi 
barcha talablarga javob beradi. 

---

312
313
11. 4- jadval
Gruntlarni quritish rejimi va ishlatiladigan sohasi
Grunt
Quritish rejimi
Ishlatish sohasi
Harorat, 
°C
Quritish
davomiy-
ligi, soat
Vinilxiorid
sopolimeri:
ХС
–010
20
1,0
Qora metall, mis va uning qotishma-
laridan tayyorlangan buyumlarning 
sirtida kimyoviy, moy va benzin ta’si-
riga chidamli bo‘lgan qoplamlar hosil 
qilishda ishlatiladi
XC–059
20
24
Qora metallar, aluminiy va uning qo-
tishmalaridan tayyorlangan buyumlar 
sirtida kimyoviy va atmostera ta’siri-
ga chidamli qoplamlar hosil qilishda 
ishlatiladi
Giliftalli 
ГФ
–0019
20100
120,5
Qora metallar, mis va uning qotishma-
laridan tayyorlangan buyumlar sirti-
ning korroziyaga qarshi chidamliligini 
ta’minlash uchun ishlatiladi
Fenolformal-
degidli 
ФЛ
–03
20100–175 120,25–0,5
Qora metallar, mis va uning qotish-
malaridan tayyorlangan buyumlar sir-
tining korroziyaga qarshi chidamliligi 
yuqori bo‘lishini ta’minlash uchun 
ishlatiladi
Moyli 
КФ
–030
2080
404
Aluminiy va uning qotishmalaridan 
tayyorlangan buyumlar sirtida atmo-
sfera ta’siriga chidamli qoplamlar ho-
sil qilishda ishlatiladi.
ФЛ
–086 20
805
2
Alkidlistirolli 
МС
–015
20
2
Yopiq joyda ishlatiladigan qora metal-
lardan tayyorlangan buyumlar sirtida 
qoplamalar hosil qilishda ishlatiladi.
Pentaftalli 
ПФ
–020
100
0,5
Qora metallar va yog‘ochdan tayyor-
langan buyumlar sirtida atmosfera 
ta’siriga chidamli qoplamlar hosil qi-
lishda ishlatiladi.
11. 4- jadvalning davomi
Akrilli 
АК
–070
20
1,0
Aluminiy va magniy qotishmala-
ridan tayyorlangan buyumlar sirti-
da qoplamalar hosil qilishda ishla-
tiladi 
Polivinil-
butirolli 
ВЛ
–2
20
0,25
Qora va rangli metalldan tayyorlan-
gan buyumlar sirtida atmosfera ta’si-
riga chidamli qoplamlar hosil qilishda 
ishlatiladi.
Epoksidli 
ЕП
–09
Т
150
1,0
Qora va rangli metalldan tayyorlan-
gan buyumlar sirtida atmosfera ta’si-
riga chidamli qoplamlar hosil qilishda 
ishlatiladi
Melamin-
formaldegidli 
ЕФ
–083
150
0,3
Qora metallardan tayyorlangan bu-
yumlar sirtida moy va benzin ta’siriga 
chidamli qoplamlar hosil qilishda ish-
latiladi
Tarkibida fosfor kislota bo‘lgan fosfatlovchi ÂË–02, ÂË–
08, ÂË–023 gruntovkalari anchagina afzalliklarga ega. Ular 
metall sirtiga surtilganda korroziyaga qarshi fosfat pardasi hosil 
bo‘ladi. Fosfatlovchi gruntovkalar ustidan ÃÔ–020, ÔË–63k 
kabi gruntovkalarni surtish lozim. 
Gruntovkalar purkash, cho‘tka yordamida yoki botirish yo‘li 
bilan surtiladi. Gruntovka 15–20 mkm qalinlikda surtiladi. 
Gruntovkalanganidan so‘ng ishlov berilgan buyum yaxshilab 
quritilishi kerak. 
11.6.
 Shpaklovka
Shpaklovkalar loklarga ko‘p miqdorda (parda hosil 
qiluvchi modda massasiga nisbatan 40 foiz miqdorda) 
pigment va to‘ldirgich (odatda, bo‘r) qo‘shib tayyorlanadi. 
Avtomobillarning tashqi sirtlariga ishlov berish uchun 
pentaftalli (ÏÔ–002), poliefirli (ÏÅ–0044), epoksidli (ÅÏ–
0010) va boshqa shpaklovkalar ishlab chiqariladi (shpaklovkalar 

---

314
315
to‘g‘risidagi ma’lumot 11. 5- jadvalda kel tirilgan). Metallar 
uchun ishlatiladigan shpaklovkani qo‘rg‘o shinli yoki ruxli 
beliladan, yog‘ochlar uchun esa bo‘r, alif, duradgorlik yelimidan 
tayyorlash mumkin. 
11. 5- jadval