93
4.4-rasm. ÑÏÇ-8M qurilmasi:
a — umumiy ko‘rinishi;
b —
asboblar paneli;
d — yuqoridan ko‘rinishi;
e — tekshiriladigan asboblar ulash paneli;
1 — elektrdvigatelni boshqarish
dastasi;
2 — elektrdvigatelni almashlab ulagichi;
3 — tumbler;
4 — kalibrovka dastasi;
5 — elektrsizlagich shkalasi;
6 — elektrsizlagichdagi
tirqishni rostlash bandi;
7 — uchqunli elektrsizlagich;
8 —
asboblar paneli;
9 — vakuummetr;
10 — voltmetr-taxometr;
11 — uzgich kontaktlarining
tutashib turish burchagi va kondensator sig‘imini o‘lchash asbobi;
12 — indikator;
13 — indikator tugmasi;
14 — almashlab ulagich
(tekshirish turlari);
15 — signal lampasi;
16 — uzgichga ulash o‘tkazgichlari;
17 — qurilmani tok manbayiga ulovchi tumbler;
18 — yuqori kuchlanishli
o‘tkazgichlar;
19 — vakuum rostlagichga ulanadigan shtutser;
20 — qisqich;
21 — tutqich;
22 — qayd qiluvchi vint;
23 — tirgak;
24 — mufta;
25, 26, 27 — sinxronoskop;
28 — boshqarish paneli;
29 — nasos dastasi;
30, 37 — elektrsaqlagich;
31 — «Izolatsiya qarshiligi» tugmachasi;
32 — kondensator ulash qisqichi;
33 — «Kompensatsiya dastasi»;
34 — o‘t oldirish g‘altagini ulash rozetkasi;
35 — «Izolatsiya
qarshiligi» qisqichi;
36 — «Sig‘im» qisqichi.
7
3
4
13 12
17
25
26
27
15
6
5
2
14
Kondensatorni tekshirish
Taqsimlagich
izolatsiyasining holati
Uchqun hosil bo‘lish
burchagi
Kontakt burchagi
Kontakt qarshiligi
31
33
32
30
34
35
37
36
d
e
94
takt-tranzistorli o‘t oldirish tizimida esa bundan tashqari tranzistor
kommutatori ÒK-102 va qarshiliklar bloki ÑÝ-107 ulanadi. Quril-
maga o‘rnatilgan o‘t oldirish tizimiga taalluqli barcha asboblarning
bir-biri bilan ulanishi avtomobildagi
ulanish sxemasi bilan bir
xil bo‘ladi. O‘t oldirish shamlarining o‘rniga qurilmaga uch elek-
trodli ignasimon razryadlagich o‘rnatilgan bo‘lib, u yuqori kuch-
lanishli o‘tkazgichlar vositasi va taqsimlagich bilan bog‘langan.
Razryadlagich elektrodlari orasidagi tirqishni ma’lum doirada o‘z-
gartirish mumkin.
Uzgich-taqsimlagich qurilmaga o‘rnatilib, uch elektrodli raz-
ryadlagichdagi tirqishni 7 mm va uzluksiz uchqun hosil qilini-
shini ta’minlovchi maksimal aylanishlar chastotasi aniqlanadi.
Bu ko‘rsatkich har bir turdagi uzgich-taqsimlagichlar uchun
ma’lumotnomalarda (4.1-jadval) beriladi. Òaqsimlagichni tek-
shirish jarayonida taqsimlagich valini tegishli chastota bilan ay-
lantiriladi va razryadlagichda uchqun hosil bo‘lishining uzluksizligi
kuzatiladi.
O‘t oldirilishi sinxronligi (ya’ni uchqunlarning ketma-ket
hosil bo‘lishining to‘g‘riligi) hamda markazdan qochma va va-
kuum rostlagichlarning tavsifnomalarini tekshirish qurilmaga
o‘rnatilgan sinxronoskop yordamida amalga oshiriladi. Sinxro-
noskopning halqasimon shkalasidan o‘lchanadigan uzgich kon-
taktlarining ikki ketma-ket ochilishi orasida taqsimlagich vali-
ning barcha burilish burchaklari nazariy jihatdan bir xil bo‘lib,
360° ni dvigatel silindrlar soniga bo‘lingandagi
qiymatga teng
bo‘lishi kerak. Lekin haqiqatda esa kulachok shaklidagi nuqson-
lar, kulachok va valning tebranishi (urilishi), valning podship-
nikda ma’lum lyufti borligi natijasida uzgich kontaktlarining ketma-
ket ochilishi orasida taqsimlagich valining burilish burchagi na-
zariy qiymatdan farq qiladi. Bu farq o‘t oldirishni sinxronlikdan
chetlatish darajasini belgilaydi. Sinxronlikdan chetlashish dvigatel
silindrlarida o‘t oldirishni ilgarilatish burchagining har xil bo‘li-
shiga va uning me’yorida ishlashiga putur yetkazadi. Sinxronlik-
dan chetlashish darajasi taqsimlagich vali bo‘yicha
10 bo‘lishiga
yo‘l qo‘yiladi. Xatolar to‘planishining oldini olish maqsadida
sinxronoskop shkalasidan o‘lchanadigan barcha burchaklarni
hisoblash dvigatelning birinchi silindrida uchqun hosil bo‘lish
nuqtasidan boshlanadi.
O‘t oldirishni ilgarilatish burchagining markazdan qochma va
vakuum rostlagichlarning tavsifnomasini tekshirish uchun taqsim-
95
lagich valining aylanishlar chastotasi
yoki siyraklanishni o‘zgartirib, sinxro-
noskop ko‘rsatkichlari o‘lchanadi. Olin-
gan ma’lumotlar tekshirilayotgan asbob
uchun belgilangan me’yorga
mos ke-
lishi kerak (4.1-jadval). Ma’lumotlarning
bir-biriga mos kelmasligiga rostlagich
mexanizmining yaxshi ishlamasligi
(ifloslanishi, ishqalanuvchi yuzalarda
moy yetishmasligi, ular yeyilishi, zoldirli
podshipnik yeyilishi va h.k.) natijasida
yuzaga kelishi mumkin.
Markazdan
qochma rostlagichni
prujina
(1) ning (4.5-rasm) tortish ku-
chini o‘zgartirish hisobiga rostlanadi.
Buning uchun ustun
(2) ni tegishli to-
monga egiladi. Vakuum rostlagich pru-
jina
(3) ning (4.6-rasm) tortish ku-
chini maxsus shaybalar
(2) sonini oshi-
rish yoki kamaytirish hisobiga o‘zgar-
tirish yo‘li bilan amalga oshiriladi.
Sinov qurilmasida vakuum rost-
lagichning zich yopilganligi ham tek-
shiriladi. Siyraklanganlik 400 mm si-
mob ustuni bo‘lganda 15 s davomida
siyraklanganlikning o‘zgarishi 5 mm si-
mob ustuni qiymatidan ortmasligi ke-
rak.
Bundan tashqari, sinxronoskop
yordamida uzgich kontaktlarining tu-
tashib turish burchagini ham o‘lchash
mumkin. Buning uchun taqsimla-
gichning past kuchlanishi chiqish joyi
bilan «massa»
orasiga nazorat lampa
ulanadi. Òaqsimlagich valini aylantirib,
sinxronoskop halqali shkalasidan uz-
gich kontaktlarining tutashib turish
burchagi aniqlanadi.
O‘t oldirish g‘altagini tekshirish. O‘t
oldirish g‘altagi chulg‘amlarning uzili-
shiga, birlamchi chulg‘amning o‘ram-
4.6-rasm. Vakuum
rostlagichini rostlash:
1 — vakuum rostlagich
gaykasi;
2 — prokladka;
3—
4 — rostlagich qobig‘i;
5 — rostlagichni
qotirish vinti.
1
2
3
4
5
2
3
1
2
4.5-rasm. Markazdan
qochma rostlagichini
rostlash:
1—3 — prujina;
2 — rostlagich yukchalari
ilgakchasi.
