Avtomatika asoslari va ishlab cнiqarisн jarayonlarini avtomatlasнtirisн

13.8-rasm.  Qalqovichli datchikning ishlash sxemasi. 
 
       Idishga  har  xil  sathda  po‘latdan  yoki  latundan  qilingan  sterjenli  elektrodlar 
o‘rnatilgan.  Ular  oraliq  relesi  K  ning  g‘altagi  bilan  biriktirilgan  va  pasaytiruvchi 
transformator T dan ta’minlanadi (36 V). 
 
Agar  suv  yuqorigi  sathi  N
yu
  ga  yetmasa,  rele  o‘chirilgan  va  uning  K:1 
qo‘shiluvchi magnit ishga tushirgich zanjirida  ishlamaydi motor o‘chirilgan, nasos  
ishlamaydi. Suv sathi yuqorigi N
yu
 sathga yetganda zanjiridagi rele g‘altagi suv va 
elektrodlar  orqali  qo‘shiladi.  Rele  ishlaydi  va  nasos  motorini  o‘chiradi.  K2 
qo‘shiluvchi kontakti bu xolatda E
n
 va E
o
 lar orqali rele g‘altagini ta’minlaydi. Suv  
sathi   N
yu
 dan  pastga tuщadigan bo‘lsa nasos qo‘shilgan holda bo‘ladi, faqat suv 
sathi N
p
 dan past bo‘lsa o‘chiriladi. 
 
Elektrodlarni tizimli ravishda tuzdan va oksidlanishdan tozalab turish lozim 
bo‘ladi. 
 
Elektrodli datchiklarning ma’lumotlari asosida quduqlardagi suvning holati, 
uzatish  quvurining  sozligi  va  idishdagi  suv  sathini  doimiy  nazorat  qilib  turiladi. 
 
Boshqariladigan  to‘siqlar  4  (13.8-rasm.)  bajaruvchi  mexanizmlar  tarkibiga 
kiradigan qisqa tutashtirilgan rotorli  
asinxron motor orqali yuritiladi. Elektr motorli yuritmada oddiy va effektiv holda 
to‘siqni boshqarish jarayonini avtomatlashtirish mumkin bo‘ladi.  
 

---

 
147 
13.9-rasmda nasosning bosim quvuridagi to‘siqni avtomatik boshqarishning 
elektr  sxemasi  keltirilgan  (motorning  elektr  zanjiri  sxemani  soddalashtirish 
maqsadida ko‘rsatilmagan).