|
4.Asosiy vositalarni qayta ro’yxat qilish va ularni qayta baholashning auditi.
Asosiy vositalarni qayta ro’yxat qilish va ularni qayta baholashning auditi
Asosiy vositalarning mavjudligi qayta ro’yxat qilish yo’li bilan aniqlanadi. Korxona qayta ro’yxat qilishni yiliga kamida bir marta o’tkazadi. Bunda O’zR Moliya vazirligi tomondan tasdiqlangan "Asosiy vositalarni, tovar-moddiy boyliklarni, pul mablag’larini va hisob-kitoblarni qayta ro’yxatdan o’tkazish bo’yicha asosiy qoidalar" ga amal qiladi.
Asosiy vositalarni qayta ro’yxatdan o’tkazishdan oldin quyidagi ishlarni amalga oshiradi: (5-BXMA ko’ra)inventar daftarlar, texnik pasportlar va boshqa texnik hujjatlar mavjudligi va ular holati yoki korxona tomonidan ijaraga topshirilgan,olingan, saqlangan va vaqtincha foydalanishga berilgan asosiy vositalarga hujjatlar borligi tekshiriladi.
Asosiy vositalarni qayta ro’yxat qilishda ro’yxat komissiyasi ob’ektlarni to’la ko’zdan kechiradi va to’liq nomini, inventar nomi va vazifasini ro’yxatga yozadi (1-sonli INV).
Mashinalar, asbob-uskunalar, kuch ko’rilmalari qayta ro’yxat hujjatlariga inventar raqami, tayyorlovchi zavod, chiqqan yili, vazifasi, quvvati va dastlabki qiymat ko’rsatilgan holda alohida yoziladi.
Hisobotda turmagan ob’ektlar, shuningdek, hisobda ularni tavsiflovchi hujjatlar bo’lmagan ob’ektlar aniqlangan taqdirda komissiya ob’ektlarga oid etishmayotgan ma’lumotlarni va texnik ko’rsatkichlarni ro’yxat hujjatiga kiritadi. Jumladan, binolar bo’yicha ularning vazifasi, ularni tiklashda foydalanilgan asosiy materiallar hajmi, maydoni, qavatlar soni, ko’rilgan yili va boshqalar ko’rsatiladi.
YAngidan aniqlangan va oxirgi ro’yxatdan buyon hisobga olinmagan ob’ektlarni baholash ularni tiklashning hozirgi qiymatiga qarab aniqlanadi, eskirish esa buyumlarning haqiqiy holatiga ko’ra belgilanadi.
Aniqlangan hisobga olinmagan asosiy vositalar, ob’ektlarni rasmiylashtirish, ularni baholash va eskirishini aniqlash alohida dalolatnomalarda qayd etiladi. qayta ro’yxatdan o’tkazish natijasida aniqlangan hisobga olinmagan ob’ektlar kachon va kimning farmoyishi bilan hisobdan chiqarilganligi, ularni undirib olish xarajatlari nimaning hisobiga o’tkazilganligi aniqlanadi.
Ko’rsatib o’tilgan asosiy vositalarni qayta ro’yxat qilish ob’ektning asosiy vazifasiga muvofiq nomida yozib qo’yiladi.
Ob’ekt tiklangan, ta’mirlangan, kengaytirilgan yoki qayta jihozlangan va buning natijasida uning asosiy vazifasi o’zgargan holda ro’yxatga yangi vazifasiga muvofiq keluvchi nomda yozib qo’yiladi. Qayta ro’yxat qilishda amalga oshiriladigan kapital ishlar buxgalteriya hisobida aks ettirilgan hollar aniqlanadi. Qayta ro’yxat komissiyasi hujjatlar bo’yicha ob’ektning dastlabki qiymati oshirilgan summani aniqlaydi va ro’yxatda amalga oshirilgan o’zgarishlar haqidagi ma’lumotlarni keltiradi. Ayni bir paytda auditor aniqlangan ob’ektning o’zgarishiga doir ma’lumot hisobida aks ettirilmaganliga aybdor bo’lgan shaxslarni va sabablarni aniqlaydi.
Ba’zan asosiy vositalarning foydalanish qoidalari buzilganligi, texnika garovi yomonligi va boshqa sabablar bilan muddatidan ilgari ishdan chiqqanligini yashirish maqsadida hisobdan chiqarishadi.
Bunday dalillar bo’yicha aybdor mansabdor shaxslar, etkazilgan zarar miqdori aniqlanishi hamda bunday buzilishlarning oldini olish choralari ishlab chiqilishi kerak. Qayta ro’yxatdan o’tkazish natijasida aniqlangan etishmagan asosiy vositalar moddiy javobgar shaxslardan undiriladi. Aybdor shaxslar gardaniga yuklangan kamomadni undirish summasi dastlabki qiymat bilan etishmayotgan inventar raqami eskirish summasi o’rtasidasi farq sifatida aniqlanadi. Agar shartnomaviy narx dastlabki narxdan yuqori bo’lsa, moddiy javobgar shaxs bozor narxi bilan eskirish summasi o’rtasidagi farqni to’laydi. (18- INV shakl)
Ijaraga olingan asosiy vositalarga alohida ro’yxat tuziladi. Ruyxatda boshqa ma’lumotlardan tashqari ijaraga beruvchining nomi va ijara muddati ko’rsatiladi. Zarur hollarda ro’yxatning bir nusxasi ijaraga beruvchiga ham yuborilishi mumkin.
Xulosa.
Asosiy vositalar moddiy-texnik bazani tashkil etib, korxona mehnat jamoalari ishlab chiqarish jarayonida undan foydalaniladilar.
Auditor buxgalteriya tomonidan inventar kartochkalari yuritilishi, moddiy javobgar shaxslar bo’yicha asosiy vositalarni hisobga olish tashkil etilganligi, uskunalar, mashinalar va boshqa asbob-uskunalarning texnik pasportining mavjudligi tekshiradi. Bunday tekshirish jarayonida tanlab inventar daftarlarining ma’lumotlari asosiy vositalar harakati bo’yicha birlamchi hujjatlar ma’lumotlari bilan solishtiriladi. Ma’lumotlarni taqqoslash chog’ida ob’ektlar kirim qilinishi daftarlarda qanchalik o’z vaqtida aks ettirilishi, ularning ta’mirlanishi, yangilanishi ularda texnik hujjatlar asosida ob’ektlarning muhim belgilari to’g’ri keltirilganligini aniqlaydi.
Audit jarayonida quyidagilar aniqlanishi kerak:
-Amortizatsiya me’yorlari asosiy vositalarning balans qiymatiga qanchalik to’g’ri qo’llanilishi, barcha tuzatish ishlarining hujjatlarda rasmiylashtirilishi va ularning real hajmi hamda tannarxini aniqlaydi.
-Asosiy vositalarning texnik holatini tekshirish davomida eskirish, yaroqliligi, yangilanishi, smenalik ekstensiv va intensiv zo’riqish koeffitsentlari kabi ko’rsatkichlar aniqlanadi. Fond sig’imi, fond samarasi va fond bilan ta’minlanganlik to’g’risidagi ma’lumotlar asosiy vositalardan foydalanishning universal ko’rsatkichlari hisoblanadi.
Bundan tashqari, qayta ro’yxat qilish jarayonida o’rnatilmagan yangi asbob-uskunalar, yaroqsiz, ma’naviy va jismoniy eskirgan, tuzatilishi lozim bo’lgan asosiy vositalarning mavjudligi aniqlanadi; o’rnatilmagan ob’ektlar, shuningdek, o’rnatilgan, biroq turli sabablarga ko’ra, foydalanilmayotgan asbob-uskunalarning alohida ro’yxati tuziladi.
Asosiy vositalarni qayta ro’yxat qilish muddatlari buzilganligi, hisobga olishda kamchiliklarga yo’l qo’yilganligi, mol-mulk yo’qotilganligi dalillari aniqlangan taqdirda asosiy vositalar turgan va ulardan foydalanilayotgan joylar bo’yicha tanlab ro’yxat qilinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
