Atrof-muhitni muhofaza qilishdagi eng dolzarb muammolar

4 1..-rasm. Elektrolizyor chizmasi:
i — qobiq; 2 — anod; 3 — katod; 4 — diafragma.

Oksidlanish azot hosil bo‘lishi bilan ham borishi mumkin: 2CNO + 4OH* — 6e —+ 2CO₂ + N_O + 2H O

Oqova suvlarning e1ektro‘tkazuvchan1igini oshirish, energiya
sarfini kamaytirish uchun suvga NaC1 qo‘shi1adi. 1 m3 oqova suvdagi CN° ning konsentratsiyasi 1 g/1 gacha bo‘lganda 20-30 g/1 osh tuzi qo‘shi1adi. Bu jarayonda grafitli anod va po‘1at katod ishlatiladi. Oksidlashning optimal sharoitlari: tokning anodli zichligi 3—4 A/dm² elektranodlararo masofa 3 sm, suv tezligi 30 dm/soat, pH=8—9 bo‘1ganda, suvning tozalanish darajasi 100% ga yaqin-
lashadi.
Sianidlarning parchalanishi anodda elektrkimyoviy oksidlanish va osh tuzining ionlarga ajralishi natijasida anodda hosi1bo‘1adigan Cl bilan oksidlash tufayli sodir bo‘1adi. Bu jarayon reaksiyasini quyidagicha yozish mumkin:
2C1* — 2e —+ Cl,
CN* + C1, + 2OH* -+ CNO* + 2C1* + HCO
2L O* +3C1₂ + 4OH* —+ 2CO₂ + N₂ + 6C1* + 2H₂O
Oqova suvlarni sianidlardan tozalash sxemasi 4.2-rasmda keltirilgan.

4. 2-rasm. Oqova suvlarni sianid birikmalaridan elelttrltimyoviy tozalash qurilmasining chizmasi: /—me’yorlashtirgich; 2—NaCl eritmasini tayyorlash
uchun bak; 5—elektrolizyor; #—doimiy tok manbayi.
Qarama-qarshi oqimli elektrolizyorlardan foydalanishda ularni to‘siq1ar bilan bir necha bo‘1imga bo‘lish maqsadga muvofiq. Elektroliz jarayonida oqova suvlar slqilgan havo bilan aralashtiriladi. Ishlov berilgan oqova suvlarda 200 mg/1 gacha faol xlor bo‘1adi. Ular zararsizlantirilgan bo‘lishi kerak. Katodda ajraladigan metallar chiqitga chiqarib yuboriladi. Qurilma oddiy va ishlatish qulay.
Oqova suvlar tarkibidagi rodanidlar quyidagi reaksiya bo‘yicha parchalanadi:
CNS* + 10 OH* — 8e —› CNO* + SO, + 5H₂O
Sulfıd-ionlar pH=7 da sulfatlargacha oksidlanadi. Oqova suvlarda xloridlar bo‘1ganda fenollarni oksidlash quyidagi reaksiya bo‘yicha boradi (bu jarayonni suvdagi fenollarning miqdori kam bo‘1ganda qo‘11ash qulay).
4OH — 4e —› 2H O + 0 ₂, 2H* + 2e —+ H₂,
2C1° — 2e —› C1„ Cl, + HCO HCIO +HC1, HCIO + OH* —› HCO + CIO°,
12C1O + 6H,O — 12e 4HClO, + 8HC1 + 3O„
C,H,OH + 140 -› 6CO, + 3H₂O
Oqova suvlardan cho‘kma hosil qilib, metall ionlarini ajratib
olish uchun katodli qaytarilish qo‘11aniladi. Buning uchun ifloslantiruvchi moddalar zaharsiz bo‘lgan moddalarga yoki suvdan oson ajraluvchan shaklga o‘tkaziladi. Katodli qaytarilish usulini oqova suvlarni og‘ir metall ionlari — Pb ²+, Sn ²*, Cu ²“, As²+, Cr ⁶+ dan tozalashda ishlatish mumkin. Metallarning katodli qaytarilishi quyidagi sxema §o‘yicha boradi:
Meⁿ+ + ne* —› Me⁰
Bunda metallar katodda cho‘kadiva rekuperatsiyalanishi mumkin. Masalan, C#+ birikmalari qaytarilganda yuqori darajada tozalashga erishilgan, konsentratsiya 1000 dan 1 mg/1 gacha kamaygan.
Tozalash uchun elektr energiyaning sarfi 0,12 kV-t s/m' ni tashkil
etgan. H₂CrO₇ tarkibli oqova suvlar elektrolizlanganda pH ning optimal miqdori 2 ga, tok zichligi esa 0,2 — 2A/dm² ga teng bo‘ladi. Qaytarilish reaksiyasi quyidagicha boradi:

7
Cr₂O ²* +14H+ + 12e —+ 2Cr + 7H,O
Oqova suvlarni Hg²+ Pb²*, Cu'+, Cd'* ionlaridan tozalash pH=7 da C : S 80 : 20 gacha bo‘1gan nisbatdagi ko‘mir va oltingugurt kukunlarining aralashmasidan iborat va tok zichligi 2,5 A/dm' bo‘lgan katodlarda olib boriladi. Bu ionlar cho‘ktirilganda erimaydigan sulfıd va bisulfid ko‘rinishida bo‘1adi. Ular mexanik usulda ajratib olinadi. Iflosliklarni gaz fazaga o‘tkazish oqova suvni ammoniy nitratdan tozalash reaksiyasiga misol bo‘1adi. Ammoniy nitrat grafitli elektrodda qaytarilishi natijasida ammoniy nitritga aylanadi va qizdirish natijasida azotgacha parchalanadi: