Gen muhandisligi yordamida olingan transgen o'simliklar

Gen muhandisligi yordamida olingan transgen o'simliklar.
Transgen o’simliklar bu- boshqa o’simlik turlarining genini muvaffaqiyatli tarzda boshqa bir tur o’simlikda rivojlanishi natijasida kelib chiqadigan o’simliklardir. Adabiyotlarda “Genetik modifikatsiyalangan (o’zgartirilgan) organizmlar” degan terminni uchratish mumkin, uni o’simliklar uchun ham qo’llash mumkin. Transgen o’simliklar ( genini o’tqazish-retsipient nuqtai nazaridan) inson uchun foydali bo’lgan yangidan-yangi xususiyatlarga ixtisoslashtirilmoqda. Jumladan, gerbitsitlarga yuqori chidamlilik, zararkunandalarga chidamlilik, virus va boshqa kasalliklarga chidamli o’simliklar yaratilmoqda. Mana shunday genetik o’zgartirilgan kulturalardan olingan ozuqa mahsulotlari boshqacha maza berish xususiyatiga ega bo’lishi mumkin, yaxshi ko’rinishga ega bo’lishi mumkin va uzoq saqlanishi mumkin. Bundan tashqari bunday o’simliklar ularning tabiiy holdagilariga nisbatan yanada boy va turg’un hosil berishi mumkin. Bugungi kunda transgen o’simliklar olish biotexnologiyaning agroishlab chiqarish doirasidagi eng rivojlanayotgan va kelajagi bor yo’nalishi hisoblanadi. Transgen o’simliklar olish biotexnologiyasi an’anaviy seleksiya metodlari yordamida yechim topolmagan va buning uchun ko’pgina yillar talab qilingan muammolarni yechmoqda. XX-asrda sayyoradagi unumdorning kamida 20 tezligi yo'qoldi. Biologik degradatsiyaga, erni cho'lga tozalashga, foydali sirtni tozalashga, boshqa nazoratlar uchun saytlarni olib ishlab chiqarishga bog'liq bo'lgan shunga muvofiq hali ham kamayib tekshirish.
Metanolni ishlab chiqarish uchun sanoat ekinlarini etishtirishga o'tish qishloq xo'ja ekinlari maydonini o'rnatishga olib keladi, bu inson energiyalanishi bilan bog'liq vaziyatni yanada keskinlashtirish.Rossiya sog'lig'ini oziqlantirish hajmini shuni ko'rsatadiki, aholining ovqatlanishi biologik qimmatli mahsulotlarning miqdori kamayganligi bilan tavsiflanadi. saqlash va boshqa foydali moddalarni saqlash.
Ilmiy 2050 ishlab chiqarish Er yuzida insoniyat sonining 9-11 milliard ko'proq ishlab chiqarish hajmini yaratish, shuning uchun qishloq xo'jaligi ishlab chiqarish hajmini ikki barobarga oshirish yoki hatto uch baravar hosil qilish kerak. Ush o'sishni transgenli o'simliklar kiritilishi holda hosilni ishlab chiqarish va mahsulot narxini pasaytirishga yordam beradi, unga ko'ra an'anaviy mahsulot ishlab chiqaradigan o'simliklarni hosil qiladi.

Transgen o’simliklar olish jarayoni dastlab bizga kerakli bo’lgan genni topishdan boshlanadi, ya’ni u o’simlikda yoki hayvon organizmida mavjud bo’ladi. Keyingi bosqich- kerakli genni begona DNK dan ajratib olish va uni bizga kerakli bo’lgan o’simlikning DNK molekusiga joylashtirish. Bu qiyin jarayon hisoblanadi va ko’pincha chiqish ehtimoli 5/100% ni tashkil etadi. 30 yil oldin maxsus restiriktaza fermentlari ixtiro qilindi, u uzun DNK molekulasini alohida uchastkalarga-genlarga ajratadi(kesadi). Restiriktaza bilan kesilgan DNK fragmentlari (bo’laklari) yopishqoq uchlar hosil qiladi, bu yopishqoq uhlar yordamida ular xuddi shu asnoda kesilgan boshqa DNK molekulasiga joylashadilar, birikadilar. Begona genni o’simlikning genomiga joylashtirishning keng tarqalgan ususli bu o’simliklarda shish kasalligini keltirib chiqaruvchi Agrobacter tumifacies bakteriyasining xususiyatiga asoslangan. Bu bakteriya zararlanadigan o’simlikning xromosomasida o’zining DNK sini bir qismini joylashtirish, kiritish xususiyatiga ega, bu esa o’simlikning yanada ko’proq garmon ishlab chiqarishiga va natijada ba’zi bir hujayralarining jadal bo’linishi hisobiga shish hosil qilishni keltirib chiqaradi. Shishda bakteriya o’zi uchun yaxshi ozuqa muhitini topadi va u yerda ko’payadi. Gen injeneriyasi uchun maxsus agrobakter shtammi yaratilgan bo’lib, u shish hosil qilish xususiyatini hujayrasiga kiritish xususisyatini saqlab qolgan.
Genetika injeniyasi zararkunandalardan himoyachilarni himoya qiladi. Pomidorda tez parchalanishga olib keladi gen o'chiriladi. Bodring shakar hosil bo'lishidan mas'ul genlar qo'shiladi, natijada shirin bodring. Bu nazariy, bu usullardan yuqori hosil beradi, parazitlardan va kasal bo'lib qoladigan ideal o'simliklarni hosil qiladi. Uch amaliyot 1984 yildan beri amalga oshirildi. Birinchi transgenli o'simlik 1983 yilda ro' yig'ilgan olingan. Tamaki, uning uyali tuzilmalarida begona genlar paydo bo'ldi. Dalada tamaki sinovlari 1986 yilda AQShda o'rnatish. 1994 yilda AQShda transgenli oziq-ovqat sotuvga chiqarildi. Ular kam pishgan va soya bor edi. Ikki yil o'tgach, bozorda genetik tarzda o'zgartirilgan ekinlar ro'yxati paydo bo'ldi: Misr, pomidor, soya, zaytun, turp, qovoq, paxta.
O'shandan beri gen o'zgarishlar barcha ekinlar uchun qo'llanilgan, fayl ekinlari o'sib tekshiriladi. Bu iqtisodiy manfaatlarga bog'liq. Xullas, Kolorado qo'ng'izi katta kartoshka ekinlarini yo'q qiladi, shuning uchun milliardlab dollar yo'qoladi. Eritma kolorado kartoshka qo'ng'iziga oson bo'lmagan transgenik kartoshka. Transgenli o'simliklarni namuna bilan chaqirishga davom etishingiz mumkin. 
Bugungi kunda hujjat ro'yxati juda keng. Deyarli barcha ekinlar genini ikki barobar ko'paytirdi.

Hozirgi kunda transgen o’simliklar olishda quyidagi maqsadlar qo’yiladi:
• Yuqori hosil olish
• Vegetatsiya davrini qisqartirish va bir yilda bir necha bor hosil olish (Rossiyada qulupnayning shunday remontant navi yaratildiki, undan 1 yozda 2 marta hosil olinadi).
• Ba’zi bir zararkunandalarga qarshi toksik xususiystga ega bo’lgan o’simliklar olish (Rosiyada shunday kartoshka navi yaratildiki, uning barglari kalarodo qo’ng’izi va uning lichinkalariga qarshi toksin xususiyatga ega).
• Noqulay iqlim omillariga qarshi turg’unlikni yaratish ( Masalan, o’simlik geniga chayonning genini o’tkazish orqali qurg’oqchilikka chidamli o’simliklar olinadi).
• Hayvon va odam odam organizmida mavjud bo’ldigan ba’zi bir oqsillarni sintez qilish xususiyatiga ega bo’lgan o’simliklar olish (M-n, Xitoyda insondagi laktoferrin oqsilini sintez qiladiga tamaki navi yaratildi).
• “Tirik vaksina” xususiyatiga ega bo’lgan o’simliklar olish Transgen o’simliklar biotexnologiyasi ushbu qo’yilgan maqsadlarga erishsa, kompleks, agrotexnik, ishlab chiqarish, texnologik, formokologik va boshqa muammolar o’z yechimini topadi.

Seleksiya katta hajmdagi material bilan o'simliklarni olish bermadi. Biokimyoning rivojlanish imkoniyatlarini yaratdi. Misol uchun, yuqori vitamin A tarkibiga ega bo'lgan "oltin guruch" ishlab chiqarildi, yuqori vitaminli tarkibga ega bo'lgan qulupnay ishlab chiqarildi. "Soya bezi" ishlab chiqarildi, unda E vitamini miqdori besh marta ko'paydi

O'simliklarning yordami bilan turli xil qimmatli moddalar, vaktlar ishlab chiqarishsin, antikorlar. O'simlik vositalari yordamida rekombinat quriladigan sanoat miqyosida yaratiladi. 1986 yilda inson gormoni birinchi bo'lib. O'shandan beri ko'pgina moddalar sintezlanib, ular orasida:

• 
  Avidin (molekulyar biologik tadqiqot);
  
• 
  Katein (sut quvvati oziq-ovqat mahsulotiga ko'ra);
  
• 
  Kollagen va elastin (tibbiyot uchun mustahkamlar).
  

Genetika o'zgartirilgan o'simlik organizmlari yordamida atrof-muhitni tozalash ishlari ko'rib chiqilmoqda. Misol uchun, biologik, deb parchalanabilen o'simliklar. Ular yogva boshqa zarar ning keng' parchalanishiga yordam berishi mumkin.
Suv va tuproqni tozalash uchun siz zararli energiyani atrofdan, ayniqsa, og'ir metallarni o'zlashtirgan o'simliklardan saqlaydigan bo'ladi. Bunday tajribalarda ta'minlash bularga ega bo'lgan harakat qiladi. Tozalash tozalashini tozalash uchun o'simliklar ifloslangan joylarga ekilgan, keyin tozalanadi va yangi tozalagichlar bilan tozalanadi. Suvni tozalash uchun bunday o'simliklar ildiz tizimidan suvli foydalanish bilan cho'mdirilishi kerak.