Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali Yayla

Lâle Devri (1718-1730) 
Lâle devri ıslahatları yapılırken ilk defa Avrupa’daki gelişmelerden 
yararlanılmıştır. Bu çalışmalarla ıslahatlar başlamış olmakla birlik-
te, ıslahatlara tepki gösteren kitleler de ortaya çıkmış, XVIII. yüzyıl 
ıslahatı ayaklanmalarla kesintiye uğratıldığı için sürekli ve yararlı 
olamamıştır.
Dönemin padişahı III. Ahmed iyi eğitim almış bir padişahtır. Hattat 
ve şairdir. “Necîb” mahlasıyla şiirler yazmıştır. Musikî ile de yakın 
ilgisi vardır.
Sadece bu dönemde askerî alanda ıslahat görülmez. İlk defa yurt-
dışına (Fransa’ya) elçi gönderilir (28 Çelebi Mehmet Efendi)
11
. Bu 
dönemde 1727 yılında Mütefferrika İbrahim
12
tarafından ilk Türk 
matbaası açılır. Açılan bu matbaa ilk Türk-müslüman matbaası 
olma özelliği taşır
13
. Bu aynı zamanda Avrupa’dan alınan ilk teknik 
araçtır. Dinî nitelikli eserlerin dışındaki eserlerin matbaada basıl-
masına izin verilmiştir. Bunun sebebi ise, el yazması kitap yazarak 
11
Çelebi, Paris Sefaretnâmesi ile Türk edebiyat tarihine geçmiş Osmanlı devlet 
adamıdır. Edirne’de doğmuştur. Doğum tarihi belli değildir. Peç seferinde şehit 
düşen Yeniçeri Süleyman Ağanın oğludur. Kendisi de Yeniçeri ocağında yetişmiş-
tir. Yirmi sekizinci ortada hizmet gördüğü için hayatı boyunca bu isimle anılmış-
tır. 
12
Erdel'in Kaloşvar şehrinde doğmuştur. 1670 ile 1674 arasında bir tarihte doğ-
duğu kabul edilir. 1692 yılında İkinci Viyana Kuşatması'ndan sonraki savaşlar-
da Osmanlılara esir düştüğü rivayet edilse de yapılan arşiv çalışmalarıyla kendi-
si gibi Bogomiller’den oluşan bir grupla birlikte gönüllü olarak Osmanlı Devle-
ti'ne katıldığı ortaya çıkarılmıştır. Müslüman olmadan önceki hayatı hakkında 
çok az bilgi vardır. Osmanlı hizmetine girdikten sonra ordunun çeşitli birimle-
rinde görev almıştır. Müslüman olmuş ve Türkçe öğrenmiştir. Osmanlı devletinin 
kanun ve yöntemlerini kısa sürede kavrayarak hızla yükselmiş ve mütefferika 
(padişah ve sadrâzamların buyruklarını gerekli yerlere ileten kişi) olmuştur. Bir 
papaz olan İbrahim Müteferrika, Müslüman olmasına sebep olan incil ayetlerini 
konu alan, aynı zamanda kendi hayatını anlattığı "Risâle-i İslâmiye" adlı bir ki-
tap yazmıştır. 1747 yılında ölmüştür. Müteferrika'nın kurduğu matbaada 23 cilt 
tutarında 17 eser basılmıştır. Bu kitapların 11 tanesi tarih, 3 tanesi dil ve 3 ta-
nesi de coğrafya, mıknatıs ve askerlik üzerinedir. 
13
Bu döneme kadar Osmanlı Devleti'nde kurulmuş ve sadece gayr-i müslimlerin 
kullandığı matbaalar vardır.

---

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali YAYLA 
 
Sayfa 12 / 174
geçimlerini bundan temin eden ve sayıları hayli fazla olan hattatla-
rın tepkisini azaltmaktır. Nitekim, matbaayı protesto etmek için 
yürüyen hattatlar, matbaada dinî eser dışında eserlerin basılacağı-
nın kendilerine bildirilmesi suretiyle sakinleşmişlerdir. Yabancı 
eserlerin basılmasını sağlamak için matbaaya bağlı olarak bir de 
“Tercüme Cemiyeti” kurulmuştur. Bu matbaada basılan ilk kitap 
“Vankulu Lügâti”dir (1729).
İlk itfaiye teşkilâtı da Lâle Devri’nde kurulmuştur. Ülkede ilk defa 
çiçek aşısı uygulaması bu dönemde gerçekleştirilmiştir. Lâle Devri 
1730’daki Patrona Halil İsyanı ile sona ermiştir. Bu isyân sonra-
sında kendisine ve ailesine zarar verilmemesi şartıyla tahttan çeki-
leceğini bildiren Sultan III. Ahmet, 1 Ekim 1730’da Osmanlı tahtını 
yeğeni Şehzade Mahmut’a bırakmıştır.