Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali YAYLA
Sayfa 167 / 174
DP’li olan 15 kişilik komisyon çalışmalarına hemen başladı ve ilk iş
olarak üç şeyi yasakladı: 1. Siyasî partilerin tüm etkinlikleri (fakat
sadece CHP soruşturulacaktı); 2. Komisyonun
etkinlikleri ile ilgili
yayınlar; (Ulus ve Demokrat İzmir Gazetesi bu raporları yayınladı
ve bu gazeteler illegal yollardan ülkeye dağıtıldı); 3. TBMM’de ko-
misyonla ilgili görüşmeler ve bunlar hakkında yapılacak yayınlar.
Bu arada İnönü’ye, Meclis’in 12 oturumuna katılmama cezası ve-
rilmesinin, önce Meclis’te, sonra kamuoyunda büyük gürültülere
yol açmasının sonucu olarak, Meclis görüşmelerinin yayınına da
yasak konuldu.
CHP bütün bu baskılara boyun eğmediği gibi, İnönü kaostan çıkı-
şın tek yolunun, demokrasinin gereklerine uygun, dürüst bir seçim
yapmak olduğunu söylüyordu. İnönü’nün “ihtilâl olabilir” uyarısını,
“CHP ihtilâl yapmak istiyor” şeklinde algılayan Menderes, 27 Nisan
1960’da Tahkikât Komisyonu’na olağanüstü yetkiler tanıyan bir
yasa daha çıkardı. Komisyonun önlemlerine her ne surette olursa
olsun muhalefet edenler 1 ilâ 3 yıl, gizli olan soruşturma konusun-
da açıklama yapanlar 6 ay ilâ 1 yıl arasında hapis cezasına çarptı-
rılacaklardı.
Bu kararlara karşı İnönü; “Biz tedbiri aldık. Bu tedbiri yürüteceğiz
diyorsunuz. Gayrı meşru baskı rejimine girmiş olan idarelerin hep-
si böyle demiştir. Bu tedbire teşebbüs eden baskı tertipçileri zan-
nediyorlar ki; Türk Milleti’nin Kore
Milleti kadar haysiyeti yok-
tur.”
79
Bu konuşma karşılığında İnönü’ye 12 oturum meclise ka-
tılmama cezası verildi.
Başta CHP olmak üzere meclis içi ve dışı tüm
muhalefeti hemen
her türlü siyasî faaliyetten men etmeyi hedefleyen Tahkikât Komis-
yonu, sorunları çözemediği gibi üniversite öğrencilerinin sokağa
dökülmesine de neden olmuştur. Hatta bu olaylarda İstanbul Üni-
versitesi Rektörü Prof. Sıddık Sami Onar’ın polis tarafından tartak-
lanması, bardağı taşıracak son damlalardan biri olmuştur. 28 Ni-
san’da İstanbul Üniversitesi’nde gösteri yapan öğrencilere polisin
ateş açması
sonucunda, Turan Emeksiz adlı Orman Fakültesi öğ-
rencisi hayatını kaybetmiş, çok sayıda öğrencinin yaralandığı olay-
79
Bugünlerde Kore diktatörü Rhee, öğrenci ve halk gösterileri karşısında 21 Ni-
san 1960’da istifa etmişti.
Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali YAYLA
Sayfa 168 / 174
lar Ankara’ya da sıçramış, bu iki şehirde sıkıyönetim ilan edilerek,
üniversiteler bir ay süreyle kapatılmıştır. Ancak alınan bu önlemler
olayların İzmir’e de sıçramasına engel olamamıştır.
Yukarıda da bahsettiğimiz Menderes’in uçak kazasının ardından
ülkede hakim olan sükûnet havası uzun ömürlü olamamış, İnö-
nü’nün 30 Nisan 1959 yılında, Kurtuluş Savaşı’nda karargâh ola-
rak kullandığı evi ziyaret etmek istemesi Uşak valisi tarafından ön-
lenmek istenmiştir. Valinin emrini yerine getirmeyen emniyet mü-
dürü ve jandarma komutanı hemen o gün görevlerinden alınmış;
ertesi gün istasyona gitmek üzere hareket eden İnönü’nün yolu
DP’liler tarafından kesilmiş; İnönü otomobilinden inip yürüyerek
kalabalığın arasından geçerken atılan taşla yaralanmıştır. İzmir’de
CHP’nin bütün etkinlikleri iptal edilmiş; Demokrat İzmir Gazetesi
yakılmıştır. İki gün sonra İstanbul’a dönen İnönü’nün başına gelen
Topkapı Olayı
80
, hoşnutsuzluğu daha da tehlikeli boyutlara götür-
müştür.
Artık taşlı sopalı sokak kavgaları görülüyordu. 2 Nisan 1960’da
CHP Kayseri İl Kongresi’nin yasaklanması, İnönü’nün Himmetdede
istasyonunda, trende 3 saat bekletilerek geziden caydırılmaya çalı-
şılması, olup bitenlere büsbütün tuz biber ekti.
Çok geçmeden, 12 Nisan’da, DP Meclis Grubu’nda, CHP için soruş-
turma açılmasına karar verildi.
Misilleme olarak CHP de, 16 Ni-
san’da, Başbakan Menderes için 21 ayrı konuda soruşturma açıl-
masını isteyen bir önergeyi Meclis Başkanlığı’na verdi.
Aslında ileride olabilecekler için uyarılar gelmeye başlamıştı. Önce
Prof. Dr. Ali Fuat Başgil, 30 Nisan 1960’da hükümetin istifa etmesi
tavsiyesinde bulunuyor,
ancak Bayar bu tavsiyeye; “Hayır, tenkit
zamanı geçti, şimdi tenkîl (örnek
ceza verme, ortadan kaldırma)
zamanıdır” diyor; Kara Kuvvetleri Komutanı Cemal Gürsel, emekli
olmak isteğiyle izne ayrılırken 3 Mayıs 1960’da Millî Savunma Ba-
kanı Ethem Menderes’e bir mektup yazıyor; bu mektupta “Cum-
80
İnönü, Manisa ve İzmir'den sonra 4 Mayıs 1959 tarihinde İstanbul'a gelmiş ve
Yeşilköy Havalimanı'ndan şehir merkezine giderken Topkapı'da önce trafik mü-
dürü tarafından durdurulmuş ve sonra halkın saldırısına uğramıştır. Polisler ve
askerler müdahale etmemişlerdir. Ancak o sırada Binbaşı Kenan Bayraktar'ın
emriyle oradan geçmekte olan askerler müdahale etmiş süngü
takan askerler
kalabalığı dağıtarak İnönü’yü kurtarmışlardır. Hükümet olayın yayınlanması
hakkında yayın yasağı koymuştur.
