“Assesment”

Kishi Aziya batisindagi ma`mleketler b.e.sh. II-V min` jilliqlarda.
Troya patshalig`i. Troya Kishi Aziyanin` en` a`yyemgi oraylarinin` biri bolg`an. Ol bekinisli qalasha, a`hmiyetli o`nermentshilik ha`m sawda orayi bolg`an. Troyashilar ku`shli armiya du`zgen, onin` basinda patshanin` balasi turg`an. Ma`mleketti patsha basqarg`an. Gomer o`zinin` poemasinda aqsaqallar ken`esi ha`m xaliq jiynalisi haqqinda so`z etedi. Xalqi Xett-Liviya, Frakiya ha`m Frigiya qa`wimleri, sonday-aq greklerden turg`an. Troya patshalig`inin` gu`lleniwi b.e.sh. 1800-1300-jillarg`a tuwra keledi. Troya urisi waqtinda (b.e.sh. XIII a`sir) ol grek-axeyler menen awir uris ju`rgizedi. Gomerdin` «Iliada», «Odisseya» poemalarinda axeyler Troyai on jil kamalg`a alg`anlig`i haqqinda so`z etiledi. Frigiya patshalig`i qulag`annan keyin Troya onin` miyrasxori bolg`an Lidiyanin` quramina kiredi. B.e.sh. 546-jili Persiya ma`mleketi Troya ha`m Lidiyani basip aladi. Troyashilar Italiyag`a ko`shiriledi. Bunnan tisqari, “troyashilar Batis Sitsiliyani koloniyalastirg`an”, dep jazadi antik avtori Fukidid.
Frigiya patshalig`i. Troya patshalig`inan keyin Frigiya en` a`hmiyetli siyasiy du`zilis bolg`an. B.e.sh. II min` jilliqtin` ekinshi yariminda frigiyler Makedoniya yamasa Frakiyadan yarim atawdin` arqa-batis ta`repine ko`ship kelgen. Olar diyxanshiliq, mal sharwashilig`i ha`m ju`zimgershilik penen shug`illang`an. Ha`r qiyli o`nermentshilik rawajlang`an. Olar grekler menen bolg`an urista Troyashilarg`a ja`rdem bergen, Xett ma`mleketin qiyratiwg`a qatnasqan. B.e.sh. X-VIII a`sirleri Frigiya patshalig`i en` joqari rawajlaniwina jetedi. Onin` paytaxti Gordion qalasi bolg`an. Ol Frigiya patshalig`ina tiykar salg`an Gordiy patshasi hu`rmetine atalg`an.
Sargon II tusinda Assiriya a`skerleri Frigiya aymaqlari ha`m qalalarin basip aladi. B.e.sh. VII a`sirde Frigiya patshalig`i qulaydi, onin` aymag`i Lidiya patshalig`i ha`kimiyati astina o`tedi, keyin ala b.e.sh. 547-jili Persiya ma`mleketine kirgiziledi.
ESTE SAQLAW KEREK

Frigiyler alfavit jaziwin du`zgen. Din ma`selesinde frigiyler ta`biyat ha`m hasildarliq ku`shlerinin` simvoli bolg`an qudaylardin` Ulli Anasi ha`m onin` su`yiklisi-Attis qudayg`a siying`an. Xramlar ha`m mazarlar saliw ken` taralg`an (Midas).