Асосий жараёнларнинг турлари. Гидромеханик, иссиқлик ва моддалар алмашуви жараёнларининг бирликлари. Ўхшашлик назарияси асослари. Физик катталикларнинг ўлчов тизимлари

ГИДРОМЕХАНИК ЖАРАЁНЛАР – бу шундай жараёнларки, уларнинг тезлиги механика ва гидродинамика қонунлари билан белгиланади.
Уларга труба ва қурилмаларда газ ва суюқликларни узатиш, суюқликларни аралаштириш, эмульсия ва суспензияларни чўктириш, фильтрлаш, центрифугалаш каби усулларида ажратиш, тескари осмос ва ультра-фильтрлаш, донадор, сочилувчан материалларни мавҳум қайнаши каби жараёнлар киради.
Хар бир саноатда қайси жараён бўлишидан қатъий назар, унинг тезлигини оширишга ҳаракат қилинади, чунки жараён тезлигини кўпайиши қурилманинг иш унумдорлигини ўсишига олиб келади. Гидромеханик, иссиқлик ва масса алмашиш, ҳамда кимёвий жараёнларнинг кинетик қонуниятлари қуйидаги умумий қонун кўринишида ифодаланиши мумкин: жараённинг тезлиги ҳаракатлантирувчи кучга тўри ва қаршиликка тескари пропорционал.
Агар, қаршиликка тескари катталикни тезлик коэффициенти деб белгиласак, гидромеханик жараёнлар учун кинетик тенглама ушбу кўринишга эга бўлади:


(1.1)

бу ерда V - оқиб ўтадиган суюқлик миқдори; F - кўндаланг кесим юзаси;  - вақт; К₁ - жараённинг тезлик коэффициенти; Р - ҳаракатга келтирувчи куч (босимлар фарқи); R₁ - гидравлик қаршилик.

ИССИҚЛИК АЛМАШИНИШ ЖАРАЁНЛАРИ - бу шундай жараёнларки, уларда, температураси юқори жисм (ёки муҳит) дан температураси паст жисмга (ёки муҳитга) иссиқлик ўтади. Уларга иситиш, пастеризация, стерилизация, совитиш, буғлатиш, конденсациялаш ва бошқалар киради. Иссиқлик алмашиниш жараёнларининг тезлиги иссиқлик ўтказиш қонунлари билан аниқланади ва қуйидаги кинетик тенглама орқали ифодаланади:

бу ерда Q - ўтказилган иссиқлик миқдори; F – иссиқлик алмашиниш юзаси; К₂ - иссиқлик ўтказиш коэффициенти; R₂ - термик қаршилик; t - ўртача температуралар фарқи.