Ashyoshunosligi

Chig‘anoq ohaktosh
— kalsiy karbonat vositasida chig‘a- 
noqlar, molluskalar va boshqa hayvonot, o ‘simlik qoldiqlarining 
cho‘kishi va bog‘lanishidan (sementlanishidan) tashkil topgan 
g‘ovakli jins.
8.3-rasm.
Magnezit
Chig‘anoq ohaktoshni ishlash oson va u yaxshi mixlanadi. 
Qurilishda, asosan, devor ashyolari uchun tosh va bloklar, betonlar 
uchun yirik toMdirgich sifatida ishlatiladi. Chig£anoq ohaktosh 
zaxiralari 0 ‘zbekiston, Tojikiston, Ozarbayjonda ko‘p.
Bo‘r
— oq rangli yumshoq jins. 98—99% C aC 0 3 dan iborat. 
Bo‘r chig'anoqning kalsiy tuzlari to ‘yingan eritm alari bilan 
birgalikda cho‘kishidan hosil bo‘lgan. Bo‘r, ohak, sement, shisha, 
zamazkalar tayyorlashda xomashyo sifatida ishlatiladi.
Travertin
— bu marmar va ohaktosh o‘rtasidagi tabiiy tosh. 
Undan interyemi bezatishda foydalaniladi.
Travertindan tarixiy inshootlar va bino devorlarini qurishda 
asosiy pardozbop ashyo sifatida foydalaniladi 
(8.5-rasm).
Diatomit va trepellar
— oq rangli, parchalangan tog‘ jinslari- 
ning cho‘kindisidan hosil bo‘lgan yengil jins.
164

---

I 
.andshaft arxitektura yaratishda eng ko‘p ishlatiladigan tabiiy 
loshlar, aksariyat ko‘p mehnat talab qilmaydi. Chunki bunday 
loslilar tabiiy holatda qayta ishlamnay qo‘Uaniladi.
Hi inyak
— plita shaklida yuzasi tekis, qirralari aniq shaklda 
ho'lmagan pardozbop qopiama toshdir.
Yo‘lka va maydon yuzalarini qoplashda uning asosi tekislangan 
vii ik qura-klines ustiga yotqiziladi. Relyefning bo‘rtib chiqqan 
balandligi 5 mm gacha, qalinligi 70 mm gacha 
(8.5-rasm).
Yovvoyi tosh —
plitnyakga o'xshagan, farqi uning yuzasi notekis 
holadi. Asosan, bunday qopiama toshlar tayanch devor quiishda 
liain ishlatiladi. Phtnyak, yovvoyi tosh qopiama plitkalar, ohak- 
losh, slanes, kvarsit tog‘ jinslari qurilishda ko‘p ishlatiladi.
8.4. M etamorf tog4 jinslari
Rangli metamorf tog‘ jinslariga quyidagilar kiradi: gneyslar, 
marinar, kvarsitlar, slanes, asbest.
Gneyslar
— granit, kvars porfirlari va ayrim konglomeratlarning 
atmosfera ta’sirida ko‘rinishi va xossalari o‘zgargan, yaxlit yokj 
yupqa jozibali, chiroyli slaneslar qatlamidan tashkil topgan jins. 
(íneyslar xarsangtosh, beton uchun yirik to ‘ldirgich, yo‘lkalar 
ucliun qopiama plita sifatida ishlatiladi.