Ashyoshunosligi

8.3. Magmatik va cho‘kindi pardozbop tog‘ jinslari
Granit
— qurilishda keng tarqalgan 
(8.2-rasm)
kristall jins 
bo‘lib, asosan, kvars (20—40%), dala shpati — ortoklaz (40—70%) 
va sluda (5-20% )dan tashkil topgan.
G ranit tiniq sariq yoki och qora rangda b o ‘lib, asosan, 
tarkibidagi minerallar rangiga qarab o‘zgaradi. Granitning o'rtaeha
159

---

zichligi 2,6—2,8 g/sm 3, g‘ovakligi (0,5—1,5%), suv shimuvchanligi 
esa nihoyatda kam.
Siqilishdagi mustahkamlik chegarasi 120—250 MPa, issiqlik 
o‘tkazuvchanlik koeffitsiyenti 2,5—3,0 Vt/m°C ga teng.
8.2-rasm.
Har xil rangdagi pardozbop qoplama granit iog‘ jinsiari
Granit tabiatda har xil rangda uchraydi. Undagi dala shpati 
oq, kul rang, sariq, qizil va binafsha ranglarda bo‘lishi mumkin.
Diorit
— nordon plagioklaz (70%), shoxsimon, biotit va avgit 
minerallaridan tashkil topgan tog‘ jinsi. Dioritlar bir tekis kristalli 
tuzilishga ega. Agar diorit tarkibida kvars miqdori ko‘pbo‘lsa, kvarsli 
diorit deb ataladi. U to ‘q ko‘k va ochiq kul ranglarda uchraydi. 
Siqilishdagi mustahkamlik chegarasi 150-300 MPa, zichligi 2800— 
3000 kg/m3 ga teng. Diorit yo‘l qurilishda va qoplama pardozbop 
ashyolar sifatida ko‘p ishlatiladi.
Gabbro
— tog‘ jinsi, asosan, dala shpati (50%), avgit, olivin 
va piroksen minerallardan tashkil topgan. Gabbro bir tekis yirik 
donali tuzilishga ega. Gabbro yo‘l qurilishida va pardozbop bezak 
buyumlari tayyorlashda ishlatiladi. Uning zichligi 2900—3000 
kg/m3, siqilishdagi mustahkamlik chegarasi 200—350 MPa ga teng.
Labrodorit
— gabbroga o‘xshash, asosan, dala shpati va boshqa 
och qora rangli minerallardan tashkil topgan jins. Labrodoritni 
pardozlaganda uning sirtida ko‘k-binafsha rangli minerallar ajrahb 
turadi. Shuning uchun u ko‘proq hashamatli inshootlar qurishda 
bezakli qoplama va polbop plitalar sifatida ishlatiladi.
Porfirlar
— granitga o'xshaydi. Porfirlar qizil, qo‘ng‘ir va 
ko‘kimtir rangda boladi. Uning zichligi 2400—2600 kg/m3, siqi­
lishdagi mustahkamlik chegarasi 80—230 MPa ga teng. Porfirdan 
koshinlar, plitkalar tayyorlanadi, shuningdek, yo‘l qurilishida ham 
foydalaniladi.