Ashyoshunosligi

Mineral bog'lovchi moddalarning muhit
ta’sirida qotish jarayoni
Gidrotatsiya- 
|
Tutash konden-
Koagul-
Polikonden-
kondensatsiya 
1 satsiyali bogManish
yatsiyali
j 
satsiyali 
j
jO hak va 
| uning 
xillari
M agne- 
zial 
lovchi
Portlandse­
m ent va 
uning 
xillari
Toshqolli
portland­
sem ent
Pussolanli
portland­
sem ent
K o m p o -
zitsion
„semeaL
G iltuproqli
sem ent
Ishqorli
sem ent
Ohak 
toshqolli 
bog‘ lovchi
Gil-
tuproqli
O hak-
K im yoviy
krem niyli
birikib
b o g io v ch i
qotgan
Silikat va 
alumo-silikat 
chiqindili
Suyuq
shisha
Oltingugurt
sem ent
Ohak-kulli
Fosfat
bog‘lovchi
sem ent
11. l-rasm.
Qurilishda ishlatiladigan mineral bog‘lovchi moddalar tasnifí
235

---

Mineral bog‘lovchilarning qotishi deganda undagi mod- 
dalarning kimyoviy murakkab birikmalar holatiga aylanishi va 
natijada erimaydigan yangi mustahkam toshsimon jism hosil 
bo'lishini tushinmoq kerak.
11.2. Havoyi bogiovchi moddalar
Qurilish ohagi.
Ohak tarkibida 8% gacha tuproq bo‘lgan kalsiy 
va magnivli karbonat tog‘ jinslaridan — bo‘r, ohaktosh, dolomit- 
iashgan va mergelli ohaktoshni kuydirib juda arzón, havoda 
qotadigan bog‘lovchi ashyo — havoyi ohak olinadi. Havoyi ohak 
olishda ishlatiladigan xomashyo tarkibida kalsit (CaC03) 85% 
dan ortiq, magnezit (M gC03) esa 7% dan, giltuproq 8% dan kam 
bolishi lozim. Kuydirish jarayonida ohaktoshning og‘irligi 44%, 
hajmi esa 12—14% ga kamayadi.
Ohakni kuydirish.
Kondan keltirilgan ohaktosh, asosan, 
shaxtali, qisman aylanma yoki doira shaklidagi o‘choqlarda 950— 
1100°C haroratda kuydiriladi. Agar so‘amagan ohak bo‘laklariga 
kam miqdorda (35—50 %) suv purkalsa, u maydalanib so‘nadi va 
so‘ngan kukun — ohak hosil bo‘ladi.
Ohakningxossalari.
Ohak qurilishga bo‘lak-bo‘lak, xamir yoki 
so‘ndirilmagan kukun holatida keltiriladi. Bularning zichligi turii- 
chadir, ya5ni 50% suvli ohak xamirining zichligi 1400 kg/m3 bo‘lsa, 
kukun ohakniki 500 kg/m3, tuyilgan ohakniki esa 600 kg/m3 ga 
teng.
Ohak so‘nish tezligiga ko‘ra, tez so‘nuvchi (20 daqiqagacha) 
va sekin so‘nuvchan (20 daqiqadan ko‘p) turlarga bo‘linadi. So'nish 
tezligi deb, ohakni suv bilan qorishtirgandan keyin qorishmaning 
yuqori haroratga ko‘tarilishi uchun ketgan vaqtga aytiladi.
Ohakning qotishi.
Oddiy so‘ndirilgan ohak xamiri bilan 
tayyorlangan qurilish qorishmasining qotishi bir necha kun davom 
etsa, so£ndirilmagan ohak kukuni qorishmasi 30—60 daqida qotadi. 
Bundan tashqari, so‘ndirilmagan ohak kukuni kam suv talab etadi. 
Shuning uchun bunday ohak qotishmasining siqilishdagi mustah- 
kamlik chegarasi, zichligi va chidamliligi so‘ndirilgan ohaknikidan 
birmuncha katta bo'ladi.
236

---