Ashyoshunosligi

10.15-rasm. Shisha tolasini (a) markazdan qochirma va (b) puflaslt
usullarida tayyorlash sxemaiari:
1 — vanna; 2 — shisha bo ‘tqa; 3 — goreika; 4 — siqilgan havo;
5 — sentrofuga; 6 — shisha tola.
10.10. Sitallar
Shisha yoki toshqol eritmasining qisman yoki obdan kristalla- 
nishi natijasida sitallar hosil bo‘ladi. Sitallar yuqori mustahkam 
(5000 kg/sm2 yoki 500 MPa gacha) va zararli muhitga chidamli 
hamda buyumlarni elektr tokidan muhofazalashda katta ahamiyat-
229

---

ga ega bo‘lgan ashyolardir. Tashqi ko‘rinishiga ko'ra sitallar 
qo‘ng‘ir, jigarrang, kulrang, rangsiz va yaltiroq bo‘ladi. Sitallar 
olish texnologiyasi shishani olish texnologiyasiga o‘xshashdir. 
Ammo bunda shisha eritmasiga uning tez kristallanishi uchun
4—5% miqdorida katalizatorlar qo‘shiladi.
Fizik-mexanik xossalariga ko‘ra sitallar poMatni eslatadi. Uning 
qattiqligi toblangan po‘lat qattiqligidan kam emas. Harorat 100°C 
boMganda ham sitallda buzilish alomatlari bo‘lmaydi. Sitallning 
ayrim turlarini po lat bilan payvandlasa bo‘ladi.
Sanoat korxona pollaridan og‘ir mashinalaming yurishi, kislota 
yoki ishqor singari zararli suyuqliklarning to‘kilishini hisobga 
olganda, pollarni sitalldan ishlash tavsiya etiladi. Shuningdek, 
kimyo sanoatidagi uskunalarning ayrini qismlari, yuqori zararli 
suyuqliklarni uzatishda ishlatiladigan quvurlar va issiqlik ta’siridagi 
apparatlami sitalldan tayyorlash iqtisodiy jihatdan samaralidir.
Sitallar barcha talablarni qoniqtiradigan xossalarga ega.
10.11. Har xil shaklda bukilgan rang-barang
manzarali oynalar
Noyob san’at asarlarini yaratishda, shuningdek, arxitektura 
va dizayn g£oyalarini amalga oshirishda bukilgan oynalar ko‘p 
ishlatiladi.
Bugungi kunda ilk bora 0 ‘zbekistonda chiniqtirilgan rangli, 
gulli, egri oynali, maksimal oMchami 2440x1800 mm ga teng 
ho‘lgan yuqori mustahkam shisha taxtalar ishlab chiqarish yo‘lga 
qo‘yüdi. Singanda xavfsiz bo‘lganligi uchun hozirgi kunda ko‘pgina 
davlatlarda binolarning yuqori qavatlarni oyna bilan qoplash keng 
yo‘lga qo‘yilgan. Shuningdek, peshayvon (balkon)larga faqat 
chiniqtirilgan oynani qo‘llashga ruxsat berilgan.
Fyuzing — bu usulda metall profil ishlatilmaydi. Rangli shisha 
bo‘laklari bitta shisha lavha ustida biror-bir tasvir ko‘rinishida 
to‘planadi va birgalikda 800°C gacha haroratda pechda pishiriladi, 
shunda bo‘lakchalar bir-biri bilan va asosiy tayanch qismi bilan 
mustahkam qotadi. Bu texnologiya bilan istalgan shakldagi mah- 
sulotlarni ishlab chiqarish mumkin bo‘ladi. Kamchiliklari — bu
230

---

pechning hajmiga bog‘liq bo‘lib, kat- 
taligi cheklanganligi va rangli shisha 
bolaklarining chegaralari aniq emas- 
ligidadir.
«BEVEL» vitrajlari — bu man- 
zarali, shaffof nur o‘tkazuvchan, har 
xil rangli oyna parchalaridan ishlangan 
dekorativ pannodir. Shuningdek, 
rangli polimer tasmalar bilan ham 
bezak beriladi. Bunday usul «bevelsov» 
deb ataladi. Bevelsov usulida deraza 
va eshik oynalari hamda pardadevor 
va manzarali to‘siq, oyna buyumlari 
ishlanadi.
Yangi TEXNOART texnologiyasi 
asosida ishlab chiqarilgan oynaning 
yuzasi o‘ta mustahkam polimer tasvir 
surati joylashtiriladi va u qotgandan so‘ng manzarah badiiy shisha 
hosil boTadi. So‘ngra alohida berilgan manzara bo‘laklari rangli 
polimer bilan toMdiriladi va jilolangan tasvir hosil bo‘ladi.
Ishlatiladigan polimer ashyolar ob-havoning o‘zgaruvchanlik 
sharoitiga, ultrabinafsha nurlariga, quyosh ta’siriga chidamli, rangi 
o‘zgarmaydi.
Kumushsifat oyna ishlab chiqarish
0 ‘zbekiston bozorida yangi texno- 
logiya hisoblanadi 
(10.17-rasm).
«Interglass — Mirror» ko‘zgu tosh 
oynasi yuqori sifatli rangsiz oyna 
asosida ishlab chiqiladi. Lazer nuri 
yordamida sifati tekshiriladi. Yorug‘lik 
qaytarish koeffitsiyenti 92% dan 
yuqori. Tosh oynalar atmosferaning 
zararli muhit ta’siriga chidamli.
Alumin romli oyna —
yetarli darajada mustahkam, shuning 
uchun yuk ko‘tarish qobiliyati plastik yoki yog‘ochga nisbatan 
yuqori.
I