Ashyoshunosligi

10.14-rasm. Shisha
paxtalari bilan 
harorati 
5000 C gacha, diametri
250 mm gacha boigam
temir quvurai
izolyatsiyalash
10.3-jadval
K o ‘p kovakli shisha bloklarning xossalari
Ko‘rsatkich
Ko‘p koYakSi sMsha turlari
Issiq-sovuqni
kara
o ‘tkazadigan
Issiq-sovuqni
kam
o ‘tkazadi-
gan-montaj
Suvdan
himoyalov-
chi
Maxsms
0 ‘ríacha zichlik,
kg/m
150-250
130-160
140-180
250-500
Issiqlik o ‘tkazuv-
chanlik, Vt/(m °C)
0,016-0,087
0,055-0,007
0,06-0,07
0,1-0,125
Siqilishga
mustahkamlik, MPa
0 ,0 8 -2
0 ,5 -0 ,8
0 ,6 -0 ,9
3 - 5
Ruxsat etilgan
harorat, °C
+400
-1 6 0 ...+ 4 0 0
+600
-
Ko‘p kovakli shishadan o‘lchamlari 1000x500x125 mm yoki 
500x500x125 mm li blok va pütalar tayyorlanadi. Ko‘p kovakli
227

---

shishani arralash oson, kesish yoki parmalash mumkin. Undan 
tayyorlangan buyum sovuqqa hamda kimyoviy eritmalar ta’siriga 
chidamli bo‘ladi. Ko‘p kovakli shisha qurilishda ko‘p qatlamli 
temir-beton panellarda, temir-beton, g‘isht va yog‘och taxta 
devorlarda, pollar va qavatlararo plitalarda isitkich qatlam sifatida 
ishlatiladi. Shuningdek, sirti 400°C gacha qiziydigan uskuna va 
quvurlarni qoplashda ham foydalaniladi.
Mineral paxta
— gabbro, bazalt, diabaz, siyenit, gneys, sluda 
va shu kabi tog‘ jinslari asosida tayyorlanadi. Ishlab chiqarish 
usuliga ko‘ra 600°C haroratda va 1000°C haroratda olingan 
turiarga bolinadi. Mineral eritmalar asosida mineral tola va ular 
asosidagi issiqlikni kam o‘tkazadigan buyumlar tayyorlanadi. 
Bunday buyumlarning g‘ovakligi 95% gacha boMadi. Tolaning 
uzunligi 2—30 sm, diametri 2—15 mkm bo‘ladi. Issiqlik o‘tkazuv- 
chanhgi 25°C haroratda 0,045 Vt/mcC dan oshmashgi kerak.
Ko‘pik shisha
ko‘p g‘ovakli ashyo (g‘ovakliligi 94% gacha), 
shisha maydalarining kukunini gaz hosil qiluvchi moddalar bilan 
pishirish yo‘li bilan olinadi. Asosan, devorlar, qoplamalar, tomlar- 
ning issiqlik izolyatsiyasi uchun ishlatiladi.
Tosh eritmalaridan (bazalt, diabaz) shisha ko‘rinishidagi plita- 
lar, qnyma bruschatka tayyorlanadi. Ular mustahkamligi, chidam- 
liligi, agressiv muhitda korroziyaga bardoshhgi bilan ajralib turadi.
Domna shlaki eritmasi tez sovutilganda, yengil betonlar 
tarkibiga qo‘shiladigan g‘ovakli to‘ldimvchi sifatida ishlatiladigan 
shlak pemzasi (termozit) olinadi.
Shisha tola
— borsilikat shishasini yuqori haroratda eritib, 
diametri juda kichik (0,00002 dan 0,03 mm gacha) teshikdan 
bosim ostida chiqayotgan tolalami g‘altaklarga o‘rab olinadi. Shisha 
tolasini uzluksiz ravishda olish texnologiyalari - markazdan 
qochma va puilash usullari sxemalari 
10.15-rasmda
ko‘rsatilgan. 
Shisha tolasining qalinligiga ko‘ra: ultra ingichka (1 mkm dan 
ingichka); super ingichka (1—2 mkm); ingichka (3—10 mkm); 
yo‘g‘onlashtirilgan (11—20 mkm); dag‘al (20 mkm dan katta) 
turiarga bolinadi. Shisha tolasining cho‘zilishdagi mustahkamligi 
juda katta ( R ho.z - 200-400 kg/mm2 yoki 2000-4000 MPa). 
Tolaning diametri kichrayishi bilan uning mustahkamligi ham
228

---

kiimayadi. Shisha tolali buyumning zichligi hamda issiqlik 
u'lk.i/.iivchanlik koeffitsiyenti juda kicMc bo‘ladi. Diametri 0,04 
nun gacha bo‘lgan shisha tolasining zichligi 50 kg/m3 ga teng.
Shisha tolasidan tayyorlangan plita, skarlup, namat va shu 
k.ihilar qavatlararo plitalar, pardadevorlar, tom va yopma plitalar 
i|tirilishda issiqlikni saqlovchi ashyo sifatida keng ishlatiladi
Sigran.
Granit, marmar tasvirini beruvchi shisha — kristall 
•isltyo sigran deb ataladi. Mayda kristall zarrachali tabiiy kvarsit 
(nviinturin), xrom oksidi qo‘shilgan temir toshqoh va shishabop 
mineral xomashyo aralashmalaridan tashkil topgan tarkibni eritib 
sigranning boshqa xillari olinadi. Sunday shisha bo‘tqasi sopol 
taxtachalar olishda glazur sifatida ishlatiladi. Sigran bino va 
msliootlaming ichki va quyosh nuri tushadigan tashqi devorlarini 
ijoplashda hamda pardozbop shisha ashyolar sifatida ishlatiladi.