Ҳашаротлар синфи Чала ўзгариш билан ривожланувчи ҳашаротлар

Қалқонли кўп оёқлилар (Oniscomorpha) туркуми
Қалқонли кўп оёқлиларнинг оз бўғимлардан тузилган танаси япалоқлашиб, елка томони қалин қалқон (хитин) билан қопланган. Елка томонидан қаралганда оёқчалари кўринмайди. Шунинг учун ҳам булар сиртидан эшакқурт (қуруқда яшовчи текисоёқли қисқичбақачалар) га ўхшайди. Хавф туғилганда улар юмалоқ шаклда кириб, қалқонига ўралиб олади.


Чувалчангсимон кўп оёқлилар ёки (Luliformes) турукми
Мазкур туркумга кирувчи кўп оёқлиларнинг танаси ғўласимон тузилганлигидан маълум даражада ёмғир чувалчангига ўхшайди. Ҳар хил катта-кичикликда бўлган бу жониворларнинг танаси анча ингичка, баъзилари ёмғир чувалчанги йўғонлигида бўлиб, танаси 30 тадан 70 гача бўғимдан тузилган. Ҳаммаси тупроқ бетидаги чириндилар орасида ёки тупроқнинг 1м гача бўлган чуқурроқ қаватида яшаб, чириндилар ва қисман, микроблар билан озиқланади. Чириган ёки соғлом илдиз толаларини кемириб озиқланадиган турлари ҳам кўп.


Жағоёлилар (Сhiliopoda) кичик синфи
Жағоёқлиларнинг танаси 25-30 см гача, кундузи, тупроқнинг устки қавати, тош, кесак, эски деворлар орасида яшириниб кечқурун активлашади. Ҳамма авлодлари йиртқич. Турли майда ҳайвонлар, ҳатто бақа, калтакесак ва майда сут эмизувчилар билан озиқланади.
Қорин-елка томони япалоқлашган ва анча чидамли қаттиқ хитин билан қопланган. Танаси ҳаракатчан, оёқлари, жағлари, жағоёқлари ва кучли заҳар безлари йиртқичлик билан ҳаёт кечиришга яхши мослашган.
Бошида бир жуфт кўзи ва уч жуфт жағлар яхши ривожланган. Олдинги жуфт кўкрак оёқлари кучли хитинлашган найзасимон жағоёқларга айланган. Бу ўроқсимон найзаларнинг учига заҳар безларининг йўли очилган. Кўп оёқли мазкур найзаларини ҳайвон танасига санчиб, заҳарлаб ўлдиради. Баъзи турларининг заҳари одамга ҳам кучли таъсир этади.


Қирқоёқлар (Geophiliomorpha) туркуми
Танаси япалоқлашган сарғиш оддий қирқоёқ ва сариқ мингоёқ ва умуман мазкур туркумга мансуб бўлган кўп оёқлилар тупроқда, девор коваклари, тош-кесаклар орасида яшайдиган жониворлар бўлиб, буларнинг бир неча тури кесак, деворли полсиз уйлар, харобаларда кўп тарқалган. Бир қанча турлари ерни ковлаб (уя қазиб) яшайди. Турли майда умуртқасиз ҳайвонлар майда ҳашаротлар ҳамда уларнинг қуртлари ёки ёмғир чувалчанги каби йирикроқ ҳайвонлар билан озиқланиб, ҳаёт кечиради.