Arxitekturaviy kompozitsiya asoslari

6-klauzura
. В ALAND LI KLARI 0 ‘ZGARUVCHAN RITM IK 
QATOR - VERTIKAL R IT M
Bir xil oraliqlari saqlangan holda o‘sib (kamayib) boruvchi ritmik qa­
tor quriladi. Bo‘ylari balandlashib yoki pastlashib boruvchi unsurlardan 
tashkil topgan ritm 
vertikal ritm
deyiladi. Vazifa hajmsiz topshirilishi mumkin. 
Unday holda unsurlar o ‘rinlari belgilab qo'yiladi.
Vazifa uchun kerak b o ‘ladigan narsalar: 20x40x1 o ‘lcham li maket aso­
si, o'lcham lari 1x3x1-12 sm har xil balandlikli 7-9 ta parallelepiped, tush, 
reysfeder.
7-klauzura.
BIR XIL ORALIQDAGI BIR X IL UNSURLARDAN 
IBORAT R ITM IK QATOR
Tekislik asosiga, koordinatlar o ‘qiga yoki tom oshabin (odam jussasi- 
ga) nisbatan unsurlarning joylari o ‘zgarishi hisobiga ritm hosil qilinadi.
Vazifa uchun kerak b oladigan narsalar: 20x40x1 oMchamli maket aso­
si, 1x3x7 sm o icham li 7-9 ta parallelepiped.
S-klauzura.
R ITM IK QATORNI M ETR IK QATORGA 
AYLANTIRISH
Bir xil unsurlardan iborat ritmik qatorni m etrik qatorga aylantiriladi. 
Unsurlar (parallelepipedlar) asosining (tarhining) o ‘lcham lari o'zgarmay, 
massivligi o'zgartiriladi. Unsurlarning ranglari (tonlari) o ‘zgara borishi 
mumkin.
Vazifa uchun kerakli narsalar: 20x40x1 o lc h a m li m aket asosi, taglari 
1x3 sm, balandiklari 1,2,3...12 sm 0 ‘lchamli parallelepipedlar (12 dona).
9-klauzura.
TUGAJL R ITM IK QATORDAN IBORAT 
K O M POZITSIY A
Tugalikka ritm tartibini keskin o ‘zgartirish orqali erishiladi. Butun bi­
lan qismlaming kompozitsion birligi taqozo etilgan taqdirda tugallikka ikki 
va undan ko‘p qatorning bir-biriga tom on harakati natijasida erishiladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ayrim hollarda qator qonuniyatini buzish ham mumkin. Shakllarga plastik 
ishlov berishga ruxsat etiladi.
Klauzura bajarish uchun kerakli narsalar: 20x40x1 sm o ‘lchamli maket 
asosi, bo‘yoq, m o‘yqalam, PVA yelimi, qaychi, qog‘oz, karton kabi narsa­
lar m o'ljallanayotgan kompozitsiyaga qarab darsga olib kelinadi. Parallele- 
pipedlar soni, rangi, katta-kichikli klauzura yechimiga bog‘liq.