Arxitekturaviy kompozitsiya asoslari



Download 6,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet15/62
Sana14.06.2022
Hajmi6,43 Mb.
#667162
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   62
Bog'liq
Arxitekturaviy kompozitsiya asoslari (X.Po\'latov va b.)

5-mavzu. METR, RITM
M a ’ruza rejasi. Kompozitsiyada unsurlar xossalari orasidagi badiiy muno-
sabatlar. Metrik va ritmik munosabatlar. Metr ta’rifi. Metr misollari. Metrik qator.
Hajm va uning vizual ta’sir m aydoni. Hajmiy metrik qatordagi minimal va maksi-
mal oraliqlar. Kompozitsiyadagi metrik qatorlar. Ularning to'xtatilishi. T o‘xtatish
usulining metr xarakteriga b og‘!iqligi.
Ritm ta’rifi. R itm -m etrning k o‘rinishi. Ritm misollari. Ritmik qator. Kom ­
pozitsiyadagi ritmik qatorlar. Ularning to'xtatilishi. T o‘xtatish usulining ritm xa­
rakteriga bogliqligi.
M a’ruza. Metr
o ‘xshashlik, bir xillik munosobatidir. Metr paydo bo‘lishi 
uchun kamida ikki qiyoslanadigan unsur bo‘lishi kerak. Metrik munosabatni 
to ‘la ifoda etish uchun unsurlarning soni 7+2 formulas! bilan belgilanadi, 
ya’ni metr munosabatida boUuvchilaming soni beshdan to‘qqizgacha bo‘Igani 
m a’quldir. Metr turli unsurlarda va sifatlarda: rangda, uzunlikda, hajmda, 
oraliqda va boshqalarda bo‘lishi mumkin.
Metrik munosabatda b o ‘lgan unsurlar qatori tuzilsa, uni metrik qator 
deyiladi. Metrik qatorga vassa juftli shiftlardagi vassalarni, Buxorodagi 
Somoniylar maqbarasi tashqi devori tepasidagi ravoqlar qatorini, shara- 
falaridagi kosalarni (ravoqchalarni) misol tariqasida keltirish mumkin.
Ritm
bir xilda, muayyan qonuniyat bilan o‘zgaruvchan munosabatdir. 
Musiqada, she’riyatda, naqqoshlikda ritm juda katta ahamiyatga ega. Ba- 
landliklari 6, 9, 12, 15, 18, 21, 24 sm bo4gan chiziqlar o ‘rtasidagi m u­
nosabat ritmdir. H ar keyingi chiziq awalgisining uzunligiga tayin muno- 
satda o kzgaradi, ya'ni 3 sm dan qo‘shiladi. Ushbu chiziqlar qatori o ‘rtasida 
metrik munosabat ham bor, ya’ni har bir chiziqning uzunligini 3 smli 
chiziqchalacga bok!ish m um kin. Metrga tegishli xossalar ritmga ham tegish- 
lidir. Ritm turli unsur va sifatlarda: rangda, uzunlikda, hajmda, oraliqda va 
boshqalarda namoyon boMadi. Ritmni yuqoridagi kabi matematik yoki chizma 
(grafik) usullardan foydalanib tuzish joizdir. Masalan, bir markazdan ora- 
liqlari teng burchaklarni hosil etuvchi bir necha nurlam ing ustiga istalgan 
qiyalikda to‘g‘ri chiziq o ‘tkaziladi. Nurlar chiziqni o ‘zaro ritmik munosa­
batda bo'lgan boMaklarga ajratadi. Ritmik kompozitsiyalarda muvozanat 
masalalari metrnikiga qaraganda murakkabroq hal etiladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Ritmik munosabatda bo‘Igan unsur va sifatlar qator tariqasida joylash- 
tirilsa, ritmik qator tashkil qilingan bo'ladi. Klassik m e’moriy asarlarda rit­
mik qatorlar keng qo‘llanilgan. Masalan, Buxorodagi Kalon minorasida va 
Vobkent minoralarida ularning sirtlaridagi o ‘ym akor naqshin halqalar di- 
ametri tepaga qarab ritmik tarzda qisqarib boradi.

Download 6,43 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   62




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish