Arxitekturaviy kompozitsiya asoslari

10-klauzura.
M ETR IK -R ITM LI KOM POZITSIYA
Klauzurada ham metrdan, ham ritmdan foydalaniladi. Metrdan tashkil 
topgan unsurlar ayni vaqtda ritmning tashkil topishiga xizmat qiladigan 
bo‘lsa, kompozitsiya yuqori darajada baholanadi. Ishni bajarishda shu mav- 
zuning 8-klauzurasi (“ Ritmik qatorni metrik qatorga aylantirish”)da orttiril- 
gan ko‘nikma q o ‘l keladi.
2 -vazifa.
RITM IK QATORLI KOMPOZITSIYA
Vazifada quyidagi maqsadlarga erishish lozim:
- metrik va ritm ik qatorlarni tashkil etish qonuniyatlaridan foydalanib 
kompozitsiyasi tuziladi;
- kompozitsiya markaziga uig‘u (alohida e ’tibor) beriladi;
- tom oshabin harakatini kompozitsiya markazi tomon yo‘naltiriladi;
- fon (m aket supasi) va tasvir (unsuriar-parallelepipedlar) orasida 
uyg‘unli m uvozanatga erishiladi; joyning real o ‘lchamlari 10 kv. m dan 10 
ming kv. m gacha (ifodalaniladigan miqyos 1:50, 1:400 gacha); inson 
jussasi bilan qiyoslanadi;
- qatorlarni tashkil etish uchun kub yoki parallelepipedlardan foydala­
niladi.
Tashkil etiladigan joyning o ‘lchamini (kattaligini) va maketning miq- 
yosni talaba o ‘zi belgilaydi va tomoshabinning shartli jussasi orqali ko'rsatiladi. 
Talaba m o‘ljali va qabul qilingan miqyosga muvofiq hajmlarning - unsur- 
laming soni, oMchamlari va nisbatlari belgilanadi.
Kom pozitsion markaz hajmlar orasida joylanishi yoki biror hajm - 
unsurlar guruhi orqali ifodalanilishi mumkin. Kompozitsiyaning yaxlitligi- 
ga erishish uchun m etr qonuniyatlaridan tashqariga chiqishga ham ruxsat 
etiladi. M iqyosni aniqlash uchun daraxt yoki butaning tasvirlari - m aket- 
lari qo‘yiladi; 20x40x1 sm maket asosi, kub va parallelepipedlar o'lchamlari 
va ranglari kom pozitsion rejaga ko‘ra tanlanadi. Eskizlash uchun plastilin,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Savollar
1. M etrning m azm unini tu sh u n tirib bering.
2. R itm ning m azm unini tu sh u n tirib bering.
3. M etrik va ritmik qatorlar deb nim alarga aytiladi?
4. M etrik va ritmik qatorlarni q an d a y to ‘xtatish usullarini bilasiz?
5. H ajm ning vizual maydoni n im a ?
6. M etrik va ritmik qatorlardagi m inim al oraliq qanday oraliq?
M aksim al oraliq-chi? O ptim al o raliq -c h i?