Қарақалпақ халық ертеклери

(Жолбарыс)
(Айыў)
(Түлки)
(Сағал)
(Кийик)
(Қоян)
(Тышқан)
(Тасбақа)
(Кирпитикен)
(Жылан) (Балық)


(Қораз)

4. 
   Ӛсимликлерге байланыслы жумбақлар
   

Аппақ-аппақ, аппағым, Түбиттен де жумсағым, Иши толы ақ майым, Кийим-кеншек белбаўым, Жерден ӛнген байлығым. Әсте-әсте, бойы пәсте, От отлайды, суў ишпейди, Оның ӛзи ҳасыл нәрсе. Жерге урдым балтаны, Аўзы гүмис қалтаны, Жерден бир бала шықты, Уллы елдиң султаны. Қатар-қатар аталар, Ақ сақаллы бабалар. Бир нәрсе узын бойлы сәллеси бар, Қойнында қундақланған баласы бар, Айтайын буның мәнин сорасаңыз, Ақ арыў уйықлап жатқан анасы бар. Бала-бала, балалар, Бала бойлы салалар, Туяғынан суў ишип, Мүйизинен балалар. Мынаў неге муңаяды, Басы неге қыйсаяды, Дӛгереги бозарып, Кӛзи неге қызарады. Атасы баласын жүклейди, Баласы атасын жүклейди, Сойсаң қаны жоқ, Шӛжесиниң саны жоқ. Кӛк ӛгизим кӛгинде жатып семиреди.

(Пахта) (Пилле) (Бийдай) (Жүўери) (Қамыс) (Мәкке) (Тары) (Қаўын) (Ғарбыз)

Узын-узын әўлийе, Оннан да узын әўлийе, Тораңғылдың түбинде, Тоңқайып жатқан әўлийе. Кишкене ғана бойы бар, Қабат-қабат тоны бар. Жазда инге тығылып, Жатырған қызыл түлкини, Қуйрығынан суўырып, Әкелди ағам бир күни. Кишкене ғана бойы бар, Қырмызыдан тоны бар. Алтын қорада ас кӛрдим. Қыста мазар, Жазда базар. Ҳәм қызыл, ҳәм татлы, Татқан жанды таңырқатты. Кишкене ғана зеренше, Иши толы мыйықша. Жипек яңлы жапырағы, Салланады путағы, Ӛзи шынжырлы түкли, Мазасы палдан татлы. Әкеси үш жасында, Баласы базарға кетти. Бир шәҳәрден ун алдым, Қызыл қапқа қапладым, Ийлесем уным нан болмады, Журт мақтаўсыз мақтаўлы, Бир жумбағым бар еди, Саған айталмай жүрген сақлаўлы.

(Асқабақ) (Пияз) (Гешир) (Бурыш) (Айғабағар) (Жүзим) (Алма) (Әнар) (Шабдал) (Ерик) (Жийде)

5. 
   Ҥй-руўзыгершиликке байланыслы жумбақлар
   

Қара сыйырым қарап тур, Қызыл сыйырым жалап тур. Қараша бий атланса, Бала-шаға қуўанар. Қарабай ағам аттан түсти, Балалары жуўырып келди. Керегениң басында, Ғалы қоржын. Арқаңа миндим қан болдым, Қапыға келдим қул болдым, Отқа жандым күл болдым. Кишкене ғана мешел, Сүңгип барып суў ишер. От басында омпайған, Кӛкиреги томпайған., Кишкене ғана ақ тана, Мүйизим бар деп мақтана. Тақ-тақ етеди, Теңиндей жерди алады. Кӛринер анадайдан сары болып, Қайнайды от пенен суў жары болып, Ерте сәске болғанда суў ишеди, Кәрўанның жез буўдағы нары болып. Бизиң үйде бир киси, Аўзында бар қырық тиси. Кишкене ғана бойы бар, Қулаш-қулаш шашбаўы бар.

(Қазан, от) (Қазан) (Қазан-табақ) (Тутқыш) (Отын) (Қасық) (Қуман) (Шайнек) (Кесе) (Самовар) (Қоржын) (Ийне)

Дигирман-дигирман тас кӛрдим, Шақмақтан тас кӛрдим. Ӛзи дәннен туўылған, Бели қысып буўылған, Үй ишинде сыпырық, Алдына түсип жуўырған. Қара таўық қақырлайды, Қанатлары сақырлайды. Қараңгы үйде жолбарыс, Адам тийсе гүркирер. Әкеси аўзын ашты, Баласы теўип қашты. Аўзы толы әламат, Иши қызыл бәламат, Түнде бардым урлыққа, Алып қайттым күн шыға. Ап етип алысты, Еки ерни қабысты. Ақ күшигим жуўыра-жуўыра буўаз болды. Кишкене ғана бойы бар, Пырылдап аспанға ушар, Мамықтан кийген тоны бар, Шалқайып жүрип суў ишер. Жансыз шабады, Жанлы урады. Елиў аяқлы еки қулақлы, Салады елиў аяқ пенен, Қара тыңнан жалғыз жолды. Есик бете бүкир терек, Гүреспеге адам керек.

(Шыра) (Сипсе) (Қайшы) (Дигирман) (Кели-келсап) (Тандыр) (Арша) (Уршық) (Шығыршық) (Балта) (Жарғы) (Ийинағаш)

ҚАРАҚАЛПАҚ ХАЛЫҚ НАҚЫЛ-МАҚАЛЛАРЫ

1.