Ҳар қандай мамлакатда, самарали бошқарув тизими бўлиши, мамлакат тараққиётига таъсир қилади. Бошқарув тизимини издан чиқиши ҳар қандай давлатни инқирозга учратади

4.4-расм. Асосий капиталга ўзлаштирилган инвестициялар ҳажми (жорий нархларда, млрд.сўм)⁵

Мамлакатдаги иқтисодий ўсиш омиллари ва манбалари таҳлили кўрсатишича инқирозга қадар бўлган даврда иқтисодий фаолликни юқори суръатлари асосан экспорт салоҳиятини ривожлантиришни жадаллаштириш, иқтисодиётга йўналтирилган инвестицияларнинг миқёси, иқтисодиёт таркибини тизимли ва босқичма-босқич янгиланиши ҳисобига эришилган.

Иқтисодий ўсишни иқтисодиётни эркинлашувини чуқурлашуви ва миқёсини кенгайиши, валюта бозорини барқарорлашуви, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик секторини жадал суръатларда ривожланиши таъминлади.
С аноат тармоқларида рақобатдош саноат занжирларини яратиш ҳамда инвестицион лойиҳаларни кўпайтиришнинг иқтисодий-ижтимоий аҳамияти ортиб бормоқда, хусусан хомашё ресурсларини чуқурроқ қайта ишлаш, юқори қўшилган қийматли товарлар улушининг ортишига қаратилган таркибий сиёсатни амалга ошириш натижасида мамлакат ялпи ички маҳсулот таркибида қишлоқ хўжалиги улушининг пасайиши ва саноат, хизмат кўрсатиш соҳаларининг улушини ортиши кузатилмоқда.


Жаҳон иқтисодиётида коронавирус пандемияси таъсирида тўсатдан рўй берган узилишлар 2020 йилда глобал рецессияни келтириб чиқарди. Шуни таъкидлаш лозимки, пандемия таъсирида вужудга келаётган инқироз биринчи навбатда кичик бизнес субъектлари фаолиятига ўз таъсирини ўтказади. Чунки, ўз кўламлари ҳамда, тегишли равишда, ишлаб чиқариш салоҳияти жиҳатидан йирик компания ва ташкилотларга нисбатан аҳамиятли даражада чекланган мазкур соҳа вакилларининг “хавфсизлик ёстиқчалари” ҳам у қадар катта бўлмайди. Иқтисодиётдаги истеъмол ҳажмининг қисқариши, ишлаб чиқариш занжирларининг узилиши, талабнинг инертланиши ва бошқа шу каби ҳолатларнинг салбий таъсири биринчи бўлиб кичик бизнес субъектларида намоён бўлади.
П андемия таъсирида вужудга келаётган инқироз ҳолатини кичик бизнесга таъсирининг асосий йўналишлари сифатида қуйидагиларни келтириш мумкин:
- маҳсулот ва хизматларга бўлган талабнинг тўсатдан ва кескин равишда қисқариши оқибатида ишлаб чиқариш фаолиятининг қисқариши ёки бутунлай тўхтаб қолиши;
- ишлаб чиқариш фаолияти қисқариши ёки тўхташи билан боғлиқ равишда корхонада банд бўлганларга иш ҳақи тўлаш муаммосининг пайдо бўлиши ва уларни ишдан бўшатиш ҳолатларининг кучайиши;
- ижара ҳақи, солиқ, банк кредитлари ва бошқа қарзлар, турли хил ресурслар (электр энергияси, табиий газ, ичимлик суви ва бошқалар)дан фойдаланганлик учун тўловларни амалга ошириш имкониятининг чекланиши ҳамда тўловсизлик ҳолати учун жаримага тортилиш хавфининг кучайиши;
- аванс сифатида тўлаб қўйилган маблағлар (масалан, хомашё ва материаллар, реклама, коммунал хизматлар, солиқларнинг олдиндан тўлови ва бошқалар)дан фойдаланиш самарадорлигининг пасайиши ёки уларнинг қайтарилишидаги маълум йўқотишларнинг пайдо бўлиши;
- кичик бизнес субъектлари кучли рақобат шароитида фаолият кўрсатиши сабабли, агар зудлик билан тегишли чора-тадбирлар кўрилмаса, ўз мижозларини қисман ёки бутунлай йўқотиши ва ҳ.к.
Мамлакатимиз Президенти Ш.М.Мирзиёев 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналишлари бўйича Ҳаракатлар Стратегиясида “кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни кенг ривожлантириш учун қулай ишбилармонлик муҳитини яратиш, тадбиркорлик тузилмаларининг фаолиятига давлат, назорат ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларнинг ноқонуний аралашувини қатъий олдини олиш” лозимлиги тўғрисида алоҳида тўхталиб ўтган эди⁶.
Ўзбекистоннинг «Doing Business» халқаро рейтингидаги ўрнини яхшилашга қаратилган қуйидаги чора-тадбирларни амалга ошириш мақсадга мувофиқ.
биринчидан, тадбиркорлик субъектлари учун тўсиқларсиз кредит олишни таъминлаш;
иккинчидан, қарздорлар ва кредиторларнинг таъминланган битимлар бўйича ҳуқуқларини кенгайтириш, кредит маълумоти алмашинуви механизмларини такомиллаштириш;
учинчидан, шартномавий мажбуриятларнинг бажарилишини таъминлашнинг ҳуқуқий механизмларини такомиллаштириш;
тўртинчидан, тўловга қобилиятсизликни ҳал қилиш масалаларини такомиллаштириш;