7-Мавзу: Тузилмавий идентификация масалаларини тадқиқ қилиш

7-Мавзу: Тузилмавий идентификация масалаларини тадқиқ қилиш

• Режа:
• Жуфтликларни таққослаш орқали параметрларни тартиблаш усули.
• Моделда эътиборга олиниши лозим бўлган объектнинг кириш ва чиқиш параметрларини рационал сонни аниқлаш.
• Объект моделида кириш ва чиқиш параметрлари орасидаги ўзаро боғлиқлик тавсифини аниқлаш.

Жуфтликларни таққослаш орқали параметрларни тартиблаш усули

• Фараз қилайлик, N та эксперт n та омилни ранжировка қилмоқда.
• Ҳар бир ва жуфтлик учун сон мос қўйилади:

• бу ерда “ ” белги афзалликни англатади. Шундай қилиб,
• ифода қуйидагича ўқилади: “i-нчи омил тартиблашда l-нчи омилга нисбатан кўпроқ афзалликга эга”. ~ белги эса тартиблаш нуқтаи назаридан мазкур омиллар тенг ахамиятга эга эканлигини англатади.

Ҳар бир эксперт омиллар ҳақидаги ўз фикрини nxn кўринишидаги жадвал кўринишида ифодалаш мумкин

• бу ерда юқори индекс эксперт рақамини англатади.

Экспертлар фикрларини қуйидагича ўрталаштирамиз:

• бу ерда — i-нчи омилни l-нчи омилга нисбатан ўртача афзаллиги.

• Экспертлар хамфикрлигини қуйидагича аниқлаймиз:

• Ҳамфикрлик мезони:

• Умуман олганда, экспертлар фикрлари ҳар доим хам устма-уст тушмаслиги мумкин. Масалан:

• бу ерда келишмовчилик қуйидаги кўринишга эга:

• Қарама-қаршиликларни аниқлашни транзитивлик қоидаси

• Муносабат сифатида
• “афзаллик” учун:
• х1 х2 ва x2 х3  х1 х3.
• эквивалентлик учун:
• х1 ~ х2 ва x2 ~ х3 х1 ~ х3.

• Ҳар бир эксперт фикрини ифодаловчи жадвал келтирилган транзитивлик қоидасини қаноатлантириши лозим, агар бирор бир жойда кўрсатилган қарама-қаршилик мавжуд бўлса, у ҳолда уни ҳал қилиш учун мос экспертга қайтарилади.

• Эслатма:

• Тартибланаётган омилларни рангни аниқлаш учун Q жадвал бўйича рангни белгилаш қоидаси:

• Қоида 1. Ҳар бир омилни умумий афзаллигини аниқлаймиз:

• учун

• Қоида 2. Мазкур қоиданинг асосий ғояси рақобатни кучайтиришга асосланган. Бунинг учун δ тўсиқ киритилади. Агар афзаллик қиймати мазкур тўсиқдан юқори бўлса, у ҳолда мазкур омил ошкор (аниқ) тавсифга эга, акс ҳолда унинг афзаллиги шубхали бўлиб, эквивалентликка кўпроқ мос келиши мумкин.

• ўртача афзалликлар матрицасини U кучайтирилган матрицага қуйидагича акслантирамиз:

• бу ерда

• Эслатма

• Ушбу акслантириш δ (0<δ<1) тўсиқ орқали тўлалигича аниқланади. Агар δ=1 бўлса, у ҳолда U кучайтирилган матрица ноль матрица бўлиб, барча омиллар эквивалент бўлади. Агар δ=0 бўлса, у ҳолда кучайтирилган матрица элементлари тўлалигича бирлардан ташкил топган бўлади.

• Эслатма

• δ тўсиқ қийматини ортириб бориш натижасида омиллар тартибланмай қолиши, аксинча, камайтирилиб бориш натижасида эса, ошкор (аниқ) афзалликлар сони ортиб бориши ва қарама-қаршиликлар вужудга келиши мумкин.

• Тавсия

• δ тўсиқни шундай танлаш лозимки, уни озгина камайтириш натижасида қарама-қаршилик юзага келсин, яъни минимал тўсиқни танлаш лозим.