Аҳоли сони ва такрор барпо бўлиши

a)
ma'muriy elita (yangi siyosiy elita bilan bog'liq bo'lgan eski partiyaning 
iqtisodiy va ijtimoiy tizimidan iborat); 
b) 
ko'nikma, malaka va boshqa xususiyatlarga ko'ra ijtimoiy guruhlarga bo'lingan 
ishchi sinf; 
v
) bir qator ijtimoiy guruhlar o'rtasida farqlanadigan ziyolilar: shifokorlar, 
o'qituvchilar, tarjimonlar,adabiyotshunoslar, professional harbiylar va boshqalar; 
d) 
"yangi burjua" - barcha turdagi tadbirkorlar, bankirlar va boshqalar; 
e) 
dehqonlar
. 
Bu allaqachon ijtimoiy tabaqalanishdir, biroq u hali ham sobiq 
Marksistlarning sinflar haqidagi g'oyalariga tayanadi, ular ichida aniq ijtimoiy 

---

201 
guruhlarni aniqlamaydi. Misol uchun, ikki ijtimoiy guruh - bu qishloq xo'jaligi - 
ijtimoiylashgan (kooperativ) va xususiy (dehqon) qishloq ahli o'rtasida aniq ajralib 
turadi; ishchilar ijtimoiy korxonalar va xususiy firmalar ishchilariga bo'linadi - 
bular va boshqalar o'z ijtimoiy manfaatlariga ega; "Yangi burjuaziyadan" ko'cha 
sotuvchilari, firma va banklarning egalari va moliyaviy firibgarlar bor; "noaniq 
elementlar" guruhi umuman yo'q - uysizlar professional jinoyatchilarga qadar. 
Hozirgi paytda ijtimoiy jamiyatlardagi ijtimoiy tasniflash bo'yicha katta tadqiqotlar 
ijtimoiy jarayonlar tufayli qiyin kechmoqda. Siyosiy tizimlar, ijtimoiy tuzilmalar 
va munosabatlarning uzoq muddatli evolyutsiyasi natijasida iqtisodiy rivojlangan 
mamlakatlarda fuqarolik jamiyati shakllanmoqda. 
Fuqarolik jamiyati shaxslar va aholining ayrim guruhlari uchun davlat 
aralashuvisiz mustaqil qaror qabul qilish va ozod bo'lish uchun huqiqiy va haqiqiy 
imkoniyatni nazarda tutadi. XIX asrning birinchi choragida fuqarolik jamiyati 
muammolarini nazariy o'rganish birinchi marta nemis faylasufi Gegel tomonidan 
amalga oshirildi
. 
G'arb mamlakatlarida fuqarolik jamiyatini shakllantirishda 
harakatlantiruvchi kuchning rolini davlat tashkilotlarining mustaqil jamoat 
tashkilotlari (partiyalar, harakatlar, mustaqil matbuot, kasaba uyushmalari, xo'jalik 
birlashmalari, diniy jamoalar) foydasiga qisqartirishi "uchinchi darajali" yoki o'rta 
sinf tomonidan bajarish ishlari amalga oshirildi. 
Sobiq sovet davrida fuqarolik jamiyati barpo etish jarayonini to'xtatib, 
iqtisodiyotning, madaniyatning va ijtimoiy sohaning davlat boshqaruvi va 
mulkdorligini mustahkamlashga qaratildi. Bunday qattiq nazorat ostida e'lon 
qilingan asosiy huquq va erkinliklar faqat deklaratsiya darajasida saqlanib qoldi. 
Fuqarolik jamiyatining kontseptsiyasi o'nlab yillar mobaynida matbuot sahifalari 
va ilmiy matbuotdan g'oyib bo'ldi. 
Jahon hamjamiyati aholining uchta ijtimoiy tarkibni biladi