Аҳоли сони ва такрор барпо бўлиши

. 
L) 
O'rta sinfning kuchli guruhi tomonidan qo'llab-quvvatlangan jamiyatining 
demokratik bozor modeli. Unda ijtimoiy qatlamlarni taqsimlash sxemasi 
rivojlangan markaziy qism (o'rta qatlamlar), eng yuqori sinf (mulk va boshqaruv 
elitasi) va eng kambag'al qatlamlarning guruhlari nisbatan past bo'lgan quti 

---

202 
shaklida tasvirlangan. O'rta sinf Amerika Qo'shma Shtatlari aholisining 65%i, 
Fransiya aholisining 60%i va Yaponiyaning 70%i aholisini tashkil etadi. 
G'arbning rivojlangan mamlakatlarida yollangan mehnat va shaxsiy mehnat 
faoliyati aholi umumiy sonining 80 foizidan ortig'i yashash uchun manba 
hisoblanadi. Ishchilar sonining oshishi bilan bir vaqtda sanoat ishchi sinfining soni 
kamaymoqda. Proletaryatning ilgar mavjud bo'lgan (klassik) shakldagi sinfi deyarli 
hozir mavjud emas. Fuqarolik jamiyatida yollanma ishchilar, xodimlar yuqori 
malakali va yaxshi taminlangan bo'lib ularning aksariyati, ko'p qismi jamiyatning 
o'rta va muvaffaqiyatli, taminlangan qatlamiga mansub kishilardir.
Odamlar orasida professional darajada yuqori malakali aqliy ish bilan 
shug'ullanadigan ziyolilarning ahamiyat, roli, obro'si ortib bormoqda. Ular 
yollangan ishchilar qatoriga kiradi va aholining o'rta qatlamlariga tegishli, ammo 
ular ijtimoiy tarkibida alohida o'rin tutadi - jamiyatning intellectual, ziyoli 
qatlamini shakllantiradilar
.
B) 
kam rivojlangan jamiyatning bozor modeliga asoslangan ijtimoiy tarkibi modeli 
kambag'al qatlamlarni nazarda tutadigan keng poydevorga ega uchburchak 
shakliga ega. 
S) 
sobiq sotsialistik jamiyatlarning tabaqalanishi modeli juda "kengaygan" 
uchburchakga o'xshash, "ishlaydigan odamlar" qatlami tomonidan ishg'ol qilingan 
va "hokimiyat xalqi" bo'lgan "bo'lingan piramida"ga o'xshaydi. 
Mamlakatni o'zgartirish, iqtisodiy islohotlar, mulkchilik shakllarining 
ko'paytirilishi zaruriylikka olib kelishi kerak. Aholi ijtimoiy strukturasidagi 
o'zgarishlar: ayrimlarning yo'q bo'lib kyetishi va boshqa ijtimoiy guruhlar va 
qatlamlarning paydo bo'lishi, XX asrda paydo bo'lgan fuqarolik jamiyati 
shakllanishi huquqiy davlat sifatida tushunilgan. 
Rossiyada o'rta sinf haqiqiy sotsializm jamiyatining chirigan strukturasining 
turli elementlaridan iborat: 
1) tadbirkorlar, menejerlar; * 
2) yuqori malakali mutaxassislar; 
3) yuqori malakali ishchilar; 

---

203 
4} samarali dehqonlar, fermerlar. 
Agar rivojlanish jarayoni g'arb jamiyatlari bilan taqqoslansa (garchi, o'z 
xususiyatiga ega bo'lsa-da), iqtisodiy tuzilishidagi o'zgarish natijasida o'rta sinf 
tobora eski ijtimoiy qatlamlarni va sinflarni o'zlashtiradi va hal qiluvchi ijtimoiy 
kuchga aylanadi, demokratik fuqarolik jamiyatini rivojlantirish. "O'rta sinf"ning 
davlat ustuniga aylanishi uchun ancha vaqt talab etiladi. Xususiylashtirish va 
boshqaruvni markazsizlashtirishning eng aniq natijalaridan biri jamiyatda 
mulkdorlar va kapital egalarining ijtimoiy qatlamini shakllantirishdir. Ushbu 
qatlamda vositachilik operatsiyalariga boy bo'lgan tujjor burjuaziyasi mavjud; 
davlat va partiya byurokratiyasining imtiyozli qismi, uning foydasiga davlat 
mulkining katta qismini xususiylashtirish; yerga va ishlab chiqarish vositalariga 
ega bo'lgan ijtimoiy guruhlarni o'z ichiga olgan fermerlar. Turli xil ma'lumotlarga 
ko'ra, ushbu guruhlarning aholi ichidagi ulushi oshmaydi.
Burjua ijtimoiy guruhining paydo bo'lishi jamiyatni kambag'allarga va 
boylarga tabaqalash jarayoniga yangi turtki berdi. Aholining muhim qismi 
qashshoqlik chegarasidan past holda yashaydi. Iqtisodiyotda "shok terapiyasi" 
aholining kam ta'minlangan qatlamlari orasida eng og'ir ahvolga tushib qolgan, 
bularga, nafaqaxo'rlar, nogironlar, talabalar, ishsizlar, shuningdek, davlat 
sektoridagi mutaxassislar kiradi. Ijtimoiy farqlashning oshishi turli sabablarga 
ko'ra hayotdan tashqarida qolgan va o'zlarining sobiq ijtimoiy mavqeini tiklash 
imkoniyatidan mahrum bo'lgan shaxslarni o'z ichiga olgan maxfiy marginallar 
qatlami jamiyatining o'sishiga olib keldi. G'arb mamlakatlarida marginallar 
rivojlanayotgan mamlakatlar vakillari bo'lib, milliy ozchilikhi tashkil etadi, bizda 
ular qochoqlar, pensiya yoshiga yetmaganlar va muayyan yashash joyi bo'lmagan 
odamlardir.