Аҳоли сони ва такрор барпо бўлиши

4.3-jadval 
O‘lim koeffitsientining shkalasi
O‘limning umumiy koeffitsienti,
0
/
00
 
O‘lim darajasini baholash 
10 gacha 
Past 
10.0-14.9 
O‘rta 
15.0-24.9 
Baland 
25,0-34,9 
Balandroq 
35,0 va undan yuqori 
O‘ta baland 
 
O‘lim jarayonida bo‘layotgan o‘zgarishlarni aniq o‘rganishda uning maxsus 
koeffitsientlari  orqali  (yosh  guruhlari  va  jinslar  bo‘yicha  alohida  ifodalanadi) 
aniqlanadi.  O‘limning  yosh  guruhlari  bo‘yicha  koeffitsienti-alohida  yoshlar 
(1,2,3,4,5,...) yoki yosh guruhlari (1-4, 5-9, 10-14...) bo‘yicha hisoblanib, har 1000 
ta o‘rganilayotgan yoshdagi aholiga nisbatan shu yoshdagi o‘lganlarning o‘rtacha 
sonini aniqlaydi va promilleda (‰) ifodalanadi. 
z
x
x
z
x
x
z
x
x
TP
M
m




,
,
1
*1000, bunda 
M
x1x+z
-o‘limning yosh guruhlari bo‘yicha koeffitsienti ifodasi. 
T-o‘rganilayotgan davr, yil. 
M
x1x+z
-o‘rganilayotgan yosh guruhidagi jami o‘lganlar soni. 
P
x1x+z
-o‘rganilayotgan yosh guruhidagi aholining o‘rtacha soni. 
O‘limning  yosh  guruhlari  bo‘yicha  koeffitsienti  yordamida  har  bir  yosh 
guruhida  sodir  bo‘layotgan  o‘lim  hollari  va  omillari  o‘rganiladi  va  o‘lim  jadvali 
tuzishda foydalaniladi.    

---

 
97 
Aholi  guruhidagi  o‘lim  jarayonini  o‘rganishda  go‘daklar  o‘limi,  ya’ni  bir 
yoshgacha (0-12 oy) bo‘lgan bolalar o‘limi ham juda ahamiyatlidir.  Chunki, ko‘p 
hollarda  go‘daklar  o‘limi  birmuncha  ko‘proq  bo‘lib,  aholi  o‘limining  umumiy 
koeffitsientining  yuqori  bo‘lishiga  sabab  bo‘ladi.  Shuning  uchun  ham  go‘daklar 
o‘limi  alohida hisoblanadi.  Go‘daklar  o‘limi  har  1000 ta tirik tug‘ilgan bolalarga 
nisbatan,  Shu  yoshda  o‘lgan  go‘daklarning  sonini  bildiradi  va  promilleda 
ifodalanadi. 
,
1000
0
0


t
t
t
N
M
m
 yoki quyidagicha ifodalanadi 
1000

сони
болалар
тугилган
тирик
булган
ёшгача
бир
даврдаги
ган
ўрганилаёт
сони
болалар
жами
улган
ёшгача
бир
O‘lim  hodisasining  katta  yoki  kichik  ko‘rsatkichni  tashkil  yetishi  bir 
yoshgacha  bo‘lgan  bolalar  o‘limi  bilan  bevosita  bog‘liq.  Har  1000  ta  tug‘ilgan 
chaqaloqqa to‘g‘ri keladigan go‘daklar o‘limi dunyo bo‘yicha 32 tani tashkil etadi. 
Shundan Afrikada bu raqam 51 ta, Yevropada 4 ta, Okeaniyada 20 ta, Osiyoda 28 
ta  va  Amerikada  eng  kam  14  taga  teng  (2017  yil).  Ma’lumki,  bir  yoshgacha 
bo‘lgan  bolalar  o‘limi  bu  birinchi  yil  bolalar  hayotida  ro‘y  beradigan  o‘lim 
hodisasidir. Go‘daklar o‘limini qiyoslash borasida maxsus shkaladan foydalaniladi.