Antik davr psixologiyasida jon haqida materialistik ta`limotlarning asosiy holatlari

Aristotel (er.av. 384-322) Platonning shogirdi bo‘lgan. U Kichik Osiyo shaharlarida ilmiy ishlar va o‘qitish bilan shug‘ullangan. Aristotel biologiya bilan shug‘ullanar edi. U organizmga biologik, genetik yondashdi va tabiatni psixik tomonidan tushundi. Aristotel «qalb» haqida shunday fikrga keldi: qalb tirik jonzotlarning boshlanishi, tanani hayotga tayyorligini belgilaydi. Uning talqini bo‘yicha «qalbni tanadan ajratib bo‘lmaydi». «Qalb − bu to‘liq ishlovchi organizmdir». Aristotel «Qalb haqida», «Hayvonlar qismi haqida» asarlarida va kichik psixologik insholarda «xotira haqida», «tush ko‘rish haqida» o‘zining psixologik tushunchalarini yozib ko‘rsatdi. Uni fikricha, ruh hayot tamoyili sifatida birinchi o‘rinda turadi. Ruh orqali boshqariladigan organik hodisalar, noorganik dunyoga qarama-qarshi qo‘yilardi. Boshqa qutbda esa qaysiki hodisalar ulkan qobiliyat, ya’ni idrok aqlga qarama-qarshi qo‘yilgan edi. Bu ikki yo‘nalishning birligini tiklash uchun Aristotel izdoshlari kurashishdi. Bu izlanishlar qadimgi Rimda falsafiy-psixologik ta’limotlarda katta ishlar qilinishiga sabab bo‘ldi. Eng katta yutuqlardan biri psixologik hodisalarni tushuntirishda Aristotel biopsixologiyasi katta yutuqqa egadir, qaysiki u o‘zida uchta yo‘nalishni birlashtirdi: Geraklit, Demokrit, Anaksagor. Aristotel jonli tabiatni organizmni turli darajada rivojlanishiga o‘xshatdi. Demokritning shogirdi, izdoshi Epikur Demokritga tushuncha, qalbni, umumbiologik hodisadan psixologik hodisalarni bir-biridan ajratib berdi. Qalb 4 elementdan tashkil topgan. Ularni har birini o‘z vazifasi bor: