Antik davr psixologiyasida jon haqida materialistik ta`limotlarning asosiy holatlari

Demokrit (er.av. 460-370) Levkippdan keyin olamning atomistik modelini yaratdi. Butun koinotda, kenglikda, butun olamda o‘zgarmas qonunlarga binoan sharsimon bo‘linmas o‘t atomlari harakatdadir, qaysiki ular qalbni yaratadi. Shunday qilib, qalb moddalar ichida uning bir turidir.

Tarqalish, yo‘qolish haqidagi fizik qonun tanaga tegishlidir, shunga ko‘ra Demokrit qalbning barhayotligini tan olmaydi.

Bu yo‘nalishlarga qarshi qalbni barhayotligini yoki boshqa qalbga aylanishini afsonaviylikka yaqinligini yoqlab bir necha maktablar chiqdi. Qadimgi Rimda ikki maktab Pifagor va Platon maktablari. Bu maktablar qalbni doim barhayotligini, doimo aylanib yurishini, ya’ni diniy tomondan ham ta’kidlashar edi. Ularning fikricha, qalb tanaga bir jazo sifatida mahkamlab qo‘yilgan. Olamning yaratilishi Pifagor tomonidan shunday ta’riflanadi: olam narsalardan emas, balki arifmetik-geometrik strukturaga ega. Yer yuzida barcha narsalar − harakatdagi narsalarning hammasi raqamli holatlarni, qiyofani ko‘rsatadi. Qalb ham garmoniya − tanaga qarama-qarshilik garmoniyasidir. Pifagor maktabi 200 yil yashadi. Bu maktab fikrlovchilari son yoki raqamni narsalardan ajralmas deb, hisoblar edilar. Lekin sonlar narsalardan alohida ajraldi.

Suqrot (er.av. 470-399) u ko‘chadami, bozordami qanaqa vaqt bo‘lishiga qaramay, insonlarni qiziqtirgan savollariga javob berardi. Suqrot boshqa faylasuflardan farq qilib, bergan maslahatiga pul olmas edi. Uning muxlislari turli kasb egalari boy yoki kambag‘al sinfidan edi. Suqrot faoliyatida suhbatdoshiga o‘zi tanlagan bir necha savollar bilan murojaat qilar va savollarga aniq to‘g‘ri javob berishga yordam berar edi.