Anorganik, analitik, fizik va kolloid kimyo kafedrasi anorganik kimyo

Fizik xossalari: Si 2 allotropik modifikatsiyada uchraydi: 1) kristall; 2) amorf.
1. Kristall. Si – to’q kulrang modda (oktaedr) d = 2,328. T = 1423C; elektr tokini o’tkazadi.
2. Amorf. Si – qo’ng’ir poroshok, ximiyaviy aktiv.
Kimyoviy xossalari: kuchli oksidlovchi, galogenlar, O₂, S, Si qaytaruvchi.
Si + 2F₂ = SiF₄ Si + 2Cl₂ = SiCl₄ Si + O₂ = SiO₂
3Si + 2N₂ = Si₃N₄ Si + C = SiC Si + 3B = SiB₃
Si ftorid kislotada eriydi:
Si + 4HF = SiF₄ + 2H₂
Ishqoriy eritmalarda Si erkin H₂ bilan kremniy kislotasining tuzlarini hosil qiladi:
Si + 2NaOH + H₂O = Na₂SiO₃ + 2H₂
2Mg + Si = Mg₂Si
Olinish usullari:
Laboratoriyada: 2Mg + SiO₂ = 2MgO + Si
Mg ortiqcha bo’lsa, Mg₂Si hosil bo’ladi.
Tex. Usulda olinishi SiO₂ kremnozemni qayt. Asoslangan.
Ishlatilishi: Si ferrosilitsiy holida qotishmalar olishda ishlatiladi. SiCl₄ olinadi.
Si vodorodli birikmalari:
Uglevodorodlarning gomolog qatoriga o’xshab:
C_nH_2n+2 Si_nH_2n+2
Si-Si bog’I (174,56 kJ/mol) bo’sh, C-C (347,6 kJ/mol), shuning uchun uzun zanjir bog’ hosil qolmaydi.
Monosilan – SiH₄; yoqimsiz hidli gaz, havoda o’z-o’zidan alangalanadi.
SiH₄ = Si + 2H₂ SiH₄ + 2H₂O = SiO₂ + 4H₂; SiH₄ + 2O₂ = SiO₂ + 2H₂O
Bu reaksiya o’z-o’zidan yonish bilan - 191C boradi.
Xlor bilan portlash bilan oksidlanadi:
SiH₄ + 4Cl₂ = SiCl₄ + 4HCl
SiH₄ + 8AgNO₃ + 4H₂O = H₄SiO₄ + 8Ag + 8HNO₃
Olinishi: HCl ni Mg₂Si ta’sir ettirib olinadi:
Mg₂Si + 4HCl = 2MgCl₂ + SiH₄
Si metallar bilan silitsidlar hosil qiladi., bu karbidlarga o’xshaydi. Karbid kremniy SiC d=3,17 qattiqligi jihatidan olmosga yaqin. SiC – karborund t = 1830C, juda chiroyli kristall.
3C + SiO₂ = 2CO + SiC
Karborund – shliflash va qayrash materiallari tayyorlanadi, issiqqa chidamli materiallar olinadi.