Anorganik, analitik, fizik va kolloid kimyo kafedrasi anorganik kimyo

Soda. Kuchli elektrolit. Soda kalsiy, strontsiy, bariy va magniy ionlari bilan erimaydigan karbonatlar hosil qiladi:
Ba(NO₃)₂ + Na₂CO₃ = BaCO₃ + 2NaNO₃
Boshqa kationlar bilan magniy, vismut, temir va alyuminiy ionlari olinsa, ulardan karbonatlar va gidrokarbonatlar hosil qiladi.
Al₂(SO₄)₃ + 3Na₂CO₃ + 3H₂O = 2Al(OH)₃ + CO₂ + 3Na₂SO₄
Hozirgi kunda soda olishning 3xil usuli bor: Leblan, Solvey va elektrolitik usullar.
1. Leblan usuli: 1781 y. Fransiyalik olim yaratgan. Buning uchun osh tuziga konsentrlangan sulfat kislota qo’shiladi:
2NaCl + H₂SO₄ = Na₂So₄ + 2HCl
Sulfatni ohak ko’mir bilan aralashtirib pechda kuydiriladi.
2С + Na₂SO₄ = Na₂S + 2CO₂
Na₂S + CaCO₃ = Na₂CO₃ + CaS
Olingan HCl xlorid kislota olishiga ketadi. CaS – oltingugurt olish uchun ketadi.
Kamchiliklari.Olinadigan moddalar qimmat. Sodaning sifati yaxshi emas.
2. Solvey usuli. Suvda kam eriydigan gidrokarbonatlar hosil bo’lishiga asoslangan.Bunda NaCl hamda NН₄НСО₃ orasidagi reaksiyadan foydalaniladi.
NaCl + NН₄НСО₃ = NНСО₃ + NН₄Сl
Jarayon quyidagicha amalgam oshiriladi. Kalsiy va magniy ionlaridan tozalangan osh tuzini ammiak bilan to’yintirib СО₂ yuboriladi. Shunda NНСО₃ cho’kmasi tushadi. Buni filtrlab NН₄Сl ajratib olinadi.
NaCl + NH₄CO₃ = NaHCO₃ + NH₄Cl
yoki reaksiya
NaCl + NH₃ + CO₂ + H₂O = NaHCO₃ + NH₄Cl
Agar gidrokarbonat kuydirilsa:
2NaHCO₃ = Na₂Co₃ + H₂O + CO₂
CO₂ kalsiy karbonatdan olinadi.
CaCO₃ = CaO + CO₂