Annotatsiya ushbu ma’ruza matnda, mavzular haqida tushuncha, ularning tasnifi, dori preparatlarining yangi avlodlari, tibbiyot amaliyotida eng ko’p qo’llaniladigan xillari haqida axborot berilgan. Ma’ruzalar matnining

Narkozning xavfli asoratlari ham bor
, bular laringospazm, bronxospazmlardir. Bu 
asoratlar reflekslar tufayli shu holatga moyil bemorlarda, ayniqsa bronxial astmada, 
parasimpatik 
innervatsiyani 
qo`zg`atuvchi 
moddalar 
qo`llanganda 
uchraydi. 
Laringospazm va bronxospazmiing oldini olish uchun Mxolinolitiklar — atropin 
qo`llanadi. 
Ingalyatsion narkoz paydo qiluvchi moddalar bronxial bezlar sekresiyasinioshirib 
yuboradi, bronxiolalar shilliqbilan bekilib qoladi, o`pkaning shu qismidan drenaj to`xtab 
qoladi, bekilgan joy tagidagi xavo qonga so`riladi, o`pkaning shu qismi puchayib qoladi 

---

— atelektaz qosil bo`ladi. Atelektaz tufayli operatsiyadan keyin zotiljam — pnevmoniya 
boshlanadi. Bu asoratning oldini olish uchui narkozdan oldin atropin yuboriladi, faol 
nafas, operatsiyadan keyin davolash gimnastikasi tavsiya qilinadi. 
Efir narkozi davrida nafas yo`llari kuchli ta`sirlanishi tufayli reflektor yo`l bilan 
vagus nervi markazi qo`zgalib, keskin 'bradikardiya hosil bo`lishi, xatto yurak to`xtab 
qolishi mumkin. Bir tarafdan nafas yo`llari ta`sirlanishi, ikkinchi tarafdan efir o`pkadan 
chiqib ketganda alveolalar sovib, operatsiyadan keyin bronxo pnevmoniya yuz berishi 
mumkin. Ba`zan efir ta`sirida talvasa tutishi mumkin. Narkozdan ksyin bolalar 
organizmida albumin hamda globulinlar miqdori kamayishi kuzatiladi. Bolalarda nojo`ya 
ta`sirlar ko`p bo`lgani uchun efirning bolalar anesteziologiyasida qo`llanishi 
chegaralangan. 
Ingalyatsion narkoz paydo qiluvchi moddalar shilliq pardalarni ta`sirlashi natijasida 
operatsiyadan keyii laringit, faringitlar va bronxlarda yallig`lanish paydo bo`ladi. Narkoz 
vaqtida efir nafasni reflsktor yo`l bilan to`xtatiish mumkin, qonda uglekislota to`planishi 
bilan nafas markazi ishga tushib ketadi. 
Tiopental venalarga yuborilganda miqdori oshib ketsa, u to`g`ridan-to`g`ri nafas 
markazini falajlab qo`yadi. Tiopental, umuman barbituratlarning narkotik ta`sir doirasi 
keng bo`lmagani uchun chuqur narkoz paydo qiladigan hamda nafasni falajlovchi 
miqdorlari bir-biriga yaqin turadi. Tiopental tez yuborilsa ham nafas to`xtab qolishi 
mumkin. Boshqa noingalyatsion narkotiklar ham miqdori oshganda nafasga falajlovchi 
ta`sir etishi mumkin. Nafas to`xtaganda narkotik modda yuborish tezda to`xtatiladi, 
intubatsiya qilinadi hamda sun`iy nafas o`tkaziladi. 
Narkoz yurak qon tomir sistemasida ham xavfli o`zgarishlar paydo qiladi. Narkoz 
holatiga kirish davrida yurak urishdan to`xtab qolishi mumkin. Yurak ingalyatsion 
narkotiklar qo`llanganda reflektor jarayonlar tufayli hamda tiopentalning yurakka zaharli 
ta`sir etishi sababli to`xtashi mumkin. Narkotiklarning vagotonik xususiyatlari, 
gipoksiya, giperkapniya yurakning to`xtashiga moyillik yaratadi. Narkozdan oldin 
atropin bilan premedikatsiya qilish bu asoratni kamaytiradi. Yurak to`xtaganda massaj, 
sun`iy nafas, yurakka adrenalin yuborish, elektr toki bilan defibrillyatsiya qilish kerak: 
Qonda adrenalinning hajmi yoki yurakning katexolaminlarga sezuvchanligi oshganda 
(siklopropan, ftorotanli narkozda) yurak to`xtashidan oldin fibrillyatsiyaga uchraydi. 
Shuning uchun siklopropan hamda ftorotanli narkozda katexolaminlar— adrenalin, 
noradrenalinni qo`llash man etiladi. Narkoz holatida ayniqsa ftorotan qo`llanganda qon 
bosimi pasayib ketishi mumkin. Ingalyatsion narkotik moddalarni yuborish 
to`xtatilgandan keyin qon bosimi ko`tariladi. Noingalyatsion narkotiklar qo`llanganda 
ro`y beradigan gipotenziyani davolashda qon tomirlarni qisqartiruvchi moddalar qo`llash 
kerak bo`ladi. 
Narkotik moddalar jigar, buyrak faoliyatiga nojo`ya ta`sir ko`rsatishi mumkin. 
Noingalyatsion, venalarga yuboriladigan narkotiklar qon tomirlar endoteliyini 
jarohatlashi mumkin. Shu holatning oldini olish uchun narkotiklardan keyin venaga 
izotonik eritma yuborish kerak. 
Yuqorida keltirilgan narkoz paydo kiluvchi moddalar kattalar bilan birga bolalarda 
o`zlariga xos, yoshiga mos ravishda nojo`ya ta`sirlar keltiradi. Bolalar operatsiya oldidan 
juda qo`rqadilar, qo`rquv tufayli vegetativ, markaziy nerv sistemalarida, yurakqon 
tomirlarida, oshqozonda o`zgarishlar paydo bo`lishi mumkin.

---