Annotatsiya. «O’zbekiston tarixi» bo’yicha tayyorlagan ma’ruza matnlari fanning barcha ma’lumotlarini o’z ichiga qamrab olgan. O’quvchilarning tarix sohasidagi bilimlarini shakillantirishga qaratilgan

Savol va topshiriqlar

1. Fanni rivojlantirishda O’zbekiston Fanlar akademiyasining o’rni haqida gapirib bering.

2, Mashhur O’zbek olimi akademik H.Abdullayev haqida nimalami bilasiz?

3. Oliy ta'lim sohasidagi ziddiyatlar haqida so’zlab bering.

4. 60—80-yillarda ilmiy tadqiqotlar qaysi tilda olib borilgan?

5. Akademik Ibrohim Mo’minov va O’zbek falsafa maktabi to'g'risida ma'lumotlar to’plang.

48-§. O’zbekistonning XALQARO ALOQALARDA QATNASHUVI

Iqtisodiy aloqalar.Urushdan keyingi yillarda O’zbekiston xalq xo’jaligi bir tomonlama rivojlangan, xom ashyo yetishtirish va uni qayta ishlashga qaratilgan bo’lsa-da, iqtisodiy jihatdan boy respublika edi. O’zbek xalqi yetishtirgan paxta, ipak, qorako'1 teri, kanop va sanoat mahsulotlari yer kurrasi-ning barcha qit'alarida dong taratdi. O’zbekistonning iqtisodiyot mavqei uning xalqaro aloqalarda qatnashuvi-ni belgilab berdi.

Ko’zdan kechirilayotgan davrda O’zbekiston Konstitutsiyasiga muvofiq Ittifoq tarkibidagi respublika bilan aloqalarni mustaqil olib borishi mumkin bo’lgan suveren respublika hisoblanardi. Lekin bu huquq faqat rasman e'lon qilinib, amalda qog’ozda qolib ketdi. Ma'muriy-buyruqbozlik sharoitida boshqaruvni markazlashtirish respublikani xalqaro iqtisodiy va madaniy sohalarda mustaqil faoliyat ko’rsatish imkoniyatidan mahrum etdi. O’zbekiston o’z mahsulotlarini Markaz ko’rsatmasi bilan Ittifoq tashqi savdo idoralariga topshirardi. Ular respublika mahsulotlarini chet elga eksport qilardilar.

O’zbekistonga xalqaro miqyosda ham markaziy hokimiyat organlari belgilagan xom ashyo bazasi roli berilardi. Respublika asosan qishloq xo’jalik mahsulotla-ri — paxta tolasi, lint, qorako'1 teri, ipakni chetga chiqarib keldi.

O’zbekiston eksportining 90 foizini paxta va paxta mahsulotlari tashkil qildi. Shunisi xarakterliki, xalqaro aloqalar asosan o’sha yillarda sotsialistik lagerga kirgan mamlakatlar (Chexoslovakiya, Vengriya, Bolgariya, Ru-miniya, Polsha va boshqalar) bilan olib borildi.

O’zbekiston mahsulotlarini chetga chiqarish yildan-yilga ortib bordi. 1958—1967-yillar davomida eksport hajmi uch baravar ko’paydi. Respublika eksporti umu-miy hajmining 70 foizdan ortig’i yuqorida ko’rsatilgan davlatlarga yuborilardi. O’zbekistondan olib chiqib ketil-gan mahsulot turlari 100 xildan ortiq edi. Paxta tolasi-dan tashqari to’qimachilik mashinalari, kimyoviy uskunalar, ekskavatorlar, ko’prikli elektr kranlari, qishloq xo’jalik mashinalari, jumladan, paxta terish mashinalari, nasoslar, kabel mahsulotlari va boshqa ko’plab mahsu-lotlar chetga chiqariladigan bo’ldi. 1958-yiJi respublika o’z mahsulotlarini jahonning 32 mamlakatiga, 1970-yilga kelib esa 100 ga yaqin davlatlarga chiqarib turdi.

O’zbekiston chetdan keltiriladigan mollarning yirik iste'molchisi bo’lib qolaverdi. Shuni aytish kerakki, o’sha davrda kapitalistik davlatlar bilan aloqalar cheklangan edi. Shu sababli 1966—1970-yillarda o’zbe-kiston chetdan import qiladigan mahsulotlarning 75 foizga yaqinini sotsialistik mamlakatlardan keladigan mollar tashkil qilardi. Germaniya Demokratik Respublikasi, Chexoslovakiya, Vengriya, Rumuniyada ishlangan turli sanoat mahsulotlari, asbob-uskunalar, turli jihozlar Chirchiq elektr kimyo kombinati, Farg’ona azot o’g’it-lari zavodi, Oltintopgan metall kombinati va boshqa ko’plab korxonalarda keng qo’llanardi. Bundan tashqari respublikaga ko’plab iste'mol mollari, mebel, gazlama, oziq-ovqat mahsulotlari va boshqalar keltirilardi.

Shunisi ajablanarliki, Polsha, Bolgariya, Chexoslo-vakiya bizdan eksport qilingan paxta tolasidan to’qilgan gazlama, kiyim-kechaklarni O’zbekistonga jo’natardi. Bunday kulgili ahvol O’zbekiston metropoliyaning xom ashyo bazasi ekani, bu yerda tayyor mahsulot chiqarish g’arazli niyatda yo’lga qo’yikrtagani natijasi edi.