Annotatsiya. «O’zbekiston tarixi» bo’yicha tayyorlagan ma’ruza matnlari fanning barcha ma’lumotlarini o’z ichiga qamrab olgan. O’quvchilarning tarix sohasidagi bilimlarini shakillantirishga qaratilgan

Savol va topshiriqlar

1. Xalq ta'limining ahamiyatini tushuntirib bering.

2. Sovetlar davrida umumta'lim maktablari va mustaqillik davridagi umumta'lim tizimini taqqoslang va farqini aytib bering.

3. Maktablardagi o’quv va tarbiya ishlarida ko’zga tash-langan nuqsonlar haqida gapirib bering.

4. O’zbek adabiyotidagi g'oyaviy kamchiliklarni tahlil qilib bering.

5. O’zbek sarTatining mashhur arboblari faoliyati haqida nimalami bilasiz?

47-§. FAN VA OLIY TA'LIM: SILJISHLAR VA QIYINCHILIKLAR

Fan. O’zbekiston fani ming yillik tarixga ega. O’zbekiston zaminida yashab ijod qilgan Muhammad Xorazmiy, Ahmad Farg’oniy, Abu Nasr Forobiy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Mahmud Zamahshariy, Ulug’bek, Imom Buxoriy, Bahouddin Naqshband sin-gari buyuk mutafakkir va olimlar jahon madaniyati ta-rixidan abadiy o’rin oldilar.

Ilm-fan, ilmiy tadqiqotlarning natijalari ishlab chiqaruvchi kuchlarning tez sur'atlar bilan o’sishini, texnika taraqqiyotini tezlashtiruvchi muhim omildir. Urushdan keyingi yillarda respublikada ilmiy muassa-salar soni ko’paydi. 1940-yilda 90 ta maxsus ilmiy-tadqi-qot muassasalari, ularning filiallari, bo’limlari, tajriba stansiyalari, oliy o’quv yurtlari va boshqalar faoliyat ko’rsatgan bo’lsa, ularning soni 1960-yilda 140 tadan, 1970-yilga kelib esa 180 tadan oshib ketdi. Ilmiy xodimlar soni 1960—1970-yillarda ikki yarim baravar o’sdi va 25 ming nafarga yetdi. Respublikada fan sohasida erishil-gan yutuqlar shu ko’p sonli ilmiy xodimlar ijodiy mehnatining natijasi bo’ldi.

Respublikada urushdan keyingi yillarda fan yutuqlari avvalo O’zbekiston Fanlar akademiyasining olimlari, ilmiy xodimlari faoliyati tufayli qo’lga kiritildi. Urush tugagan yili akademiya tarkibida geologiya, fizika-texni-ka, kimyo, tuproqshunoslik, matematika va mexanika, energetika, iqtisodiyot, tarix va arxeologiya, sharq-shunoslik, til va adabiyot institutlari hamda boshqa muassasalar bor edi. o’sha davrda akademiya olimlari-ning kuch-quvvati xalq xo’jaligini tiklash, respublika ish-lab chiqaruvchi kuchlarini rivojlantirish, madaniy quri-lish sohasida olimlar hissasini oshirishga qaratildi. Urushdan keyingi dastlabki yillardayoq O’zbekiston Fanlar akademiyasining yangi institutlari: inshootlar, botanika, zoologiya va parazitologiya institutlari, shu-ningdek, O’zbekiston ishlab chiqarish kuchlarini o’rga-nish kengashi, turli laboratoriyalar tashkil qilindi.

Akademiya tashkilotlarining moddiy-texnik bazasi mustahkamlandi. Yangi sohalar bo’yicha mutaxassislar soni ko’paydi, shunga muvofiq ravishda ilmiy jamoalarning tadqiqotchilik faoliyati istiqboli, ilmiy tadqiqotlar-ning yo’nalishlari kengaydi. 50—60-yillarda O’zbekiston Fanlar akademiyasi tarkibida yadro fizikasi, o’simlik moddalari kimyosi, kibemetika, seysmologiya, elektro-nika, biokimyo, fiziologiya va biofizika institutlari tash-kil qilindi.

Akademiya olimlari fizika-matematika, mexanika, boshqaruv jarayonlari va informatika, kimyo-texno-logiya, tuproqshunoslik, biologiya, ijtimoiy-gumanitar fan sohalarida katta yutuqlarni qo’lga kiritdilar. Bu yutuqlar akademiya laboratoriyalari va institutlari olim-larining ko’plab avlodlari fidokorona va yuqori kasbiy darajada olib borgan ilmiy tadiqiqotlari natijasi bo’ldi. Aynan ularning mehnati tufayli keng e'tirof etilgan ilmiy maktablar vujudga keldi, yangi ilmiy yo’nalishlar rivoj topdi, ilmiy xodimlar tayyorlandi, ilmiy ishiovlar amali-yotga tadbiq etildi. O’zbek olimlari: geologlar Habib Abdullayev, Ibrohim Hamroboyev, biokimyogar Yolqin To’raqulov, kimyogarlar Obid Sodiqov, N.Nabiyev, Sobir Yunusov, fizik va matematiklar T.N. Qori Niyoziy, Toshmuhammad Sarimsoqov, Ubay Oripov, texnika fanlari sohasidagi olimlar Muhammad o’rozboyev, Vosit Qobulov, faylasuf Ibrohim Mo’minov, tarixchi Yahyo G’ulomov va boshqa ko’plab olimlarning nomlari O’zbekistondan tashqarida ham shuhrat qozondi.