|
llmiy va madaniy aloqalar.Zamonaviy fan va taraqqiyot turlari mamlakat olimlarining ijodiy hamkorlikda ishlashini talab qiladi. Tajriba bilan o’rtoqlashmaslik mablag’larning o’rinsiz sarflanishiga, allaqachon ma'lum bo’lgan ixtirolarni izlash yo’lida behuda vaqt ketkazish-ga, ilm-fan taraqqiyotining susayishiga olib keladi. Biroq totalitar tartibot yillari kapitalistik mamlakatlar bilan ilmiy aloqalarni rivojlantirish sun'iy ravishda to’xtatib turildi. Buning natijasida Ittifoqda, jumladan, o’zbe-kistonda ham fan va texnika beqiyos darajada orqada qolib ketdi.
Ammo bu shunday aloqalar umuman bo’lmadi degan gap emas. Urushdan keyingi yillarda olim va mutaxas-sislarimiz chet ellarga ilmiy safarlarga, xalqaro kongress, simpozium, seminarlarda ishtirok etishga, oliy o’quv yurtlarida ma'ruzalar o’qishga borib turdilar. Chet el olimlari ham O’zbekistonga shunday safarlar bilan kelib turdilar.
O’zbekistonning xalqaro ilmiy aloqalarini rivojlan-tirishda, dunyo olimlari bilan ilmiy aloqa o’matishda O’zbekiston Fanlar akademiyasi alohida rol o’ynadi. 1969-yilda O’zbekiston FA ilmiy-tadqiqot institutlariga tajriba almashish maqsadida xorijiy mamlakatlardan 174 olim va mutaxassis tashrif buyurdi. 1970-yilda akademiyaning turli institutlariga 135 nafar chet ellik olim keldi. Ular O’zbekiston Fanlar akdemiyasida olib borilayotgan ilmiy ishlar bilan, O’zbek olimlarining jahon fani taraqqiyotiga qo’shayotgan hissalari bilan tanishdilar.
O’zbekitonga tashrif buyurgan chet el olimlari respublika olimlari erishgan yutuqlarga yuksak baho berdilar. «Men, — deb aytgan edi Xalqaro atom energiyasi agentligining direktori Zigvard Eklund, — bu yerda olimlar naqadar aniq metodlar bilan tadqiqotlar o’tkazish imkonyatiga ega ekanliklarini ko’rib hayratda qoldim. Atomchi olimlarning xalqaro hamkorligini rivoj-lantirishda O’zbekiston o’zining ilmiy muassasalari bilan muhim rol o’ynashi mumkin».
Chet mamlakatlarda o’tkazilgan turli xalqaro kongress va simpoziumlar ishida O’zbek olimlari faol qat-nashdilar. 60-yillarning birinchi yarmida O’zbekiston olimlarining 200 dan ziyod vakili jahonning qirqqa yaqin mamlakatlariga borib keldi. Ular 50 dan ortiq xalqaro ilmiy anjumanlarda ishtirok etdilar va ma'ruzalar qildilar. Ilmiy konferensiyalarda qatnashish maqsadida 1969-yilda O’zbekiston Fanlar akademiyasining 42 olimi xorijiy mamlakatlarda bo’ldilar. Ilmiy aloqalar bu mam-lakatlarning fanini rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etdi.
O’zbekiston xalqaro madaniy hamkorlikda faol ishtirok etdi. O’zbekistonning xorijiy mamlakatlar bilan adabiy aloqalarning rivojlanishida 1958-yilda chaqirilgan Osiyo va Afrika mamlakatlari yozuvchilarining Toshkent konferensiyasi g’oyat muhim rol o’ynaydi.
Adabiy aloqalarni rivojlantirish borasida respublika yozuvchilari uyushmasi katta tadbirlarni amalga oshirdi. Uning tashabbusi bilan O’zbek yozuvchi va shoirlarning chet elga chiqishlari, xorijiy adiblarning O’zbekistonga kelishi keng yo’lga qo’yildi. 1969— 1970-yillarda Komil Yashin, Zulfiya, Hakim Nazir, o’lmas Umarbekov, Hamid G’ulom va boshqa yozuvchi, shoirlar Fransiya, Bolgariya, Kuba, Hindiston kabi mamlakatlarga do’stlik safarlari bilan chiqdilar. O’zbek yozuvchilari o’zlari borib ko’rgan mamlakatlar haqida ocherk, qissa va she'riy asarlar yozib, kitobxonlarga taqdim etdilar. Birgina 1970-yilda O’zbekistonga Yevropa, Osiyo, Afrika va Lotin Amerikasining 32 mamlakatidan 50 dan ziyod adiblar mehmon bo’lib keldilar. Xorijiy yozuvchilarning O’zbekistonga kelishlari O’zbek adiblari dunyoqarashi-ning kengayishiga xizmat qildi.
Xalqaro adabiy aloqalarni rivojlantirishda chet el mualliflari asarlarini O’zbek tilida nashr etish muhim ahamiyat kasb etdi. 1964— 1970-yillarda respublikamizda xorijiy yozuvchi va shoirlarning 100 dan ortiq asarlari O’zbek tilida bosildi. Ko’zga ko’ringan O’zbek adiblari — Oybek, Zulfiya, Shayxzoda, Sh. Rashidov va boshqalarning asarlari Yevropa, Osiyo, Afrika xalqlari tillarida nashr etildi. O’zbekiston xalq shoiri G’afur G’ulom asarlari jahonning 25 tilida chop etildi.
San'at sohasidagi xalqaro hamkorlik ham ko’zga ko’rinarli o’rinni egalladi. O’zbekiston kinemotografchi-lari va kino artistlarining xorijiy mamlakatlaridagi hamkasblari bilan ijodiy hamkorliklari kengayishida Toshkentda o’tkazilgan Osiyo va Afrika mamlakatlari kinofestivallari muhim ahamiyatga ega bo’ldi. 1962-yil-ning o’zida respublika kinoteatrlarida chet eldagi 25 kinostudiyada ishlab chiqarilgan 89 badiiy film namoyish etildi. 40 dan ortiq chet mamlakatlarning kinoteatrlarida O’zbek badiiy va hujjatli filmlari ko’rsatildi. «O’zbekfilm» tomonidan yaratilgan bir qator badiiy filmlar, jumladan, «Osiyo ustida bo'ron», «Toshkent — non shahri», «Mahallada duv-duv gap», «O'tgan kunlar» filmlari namoyish qilindi.
50—60-yillarda O’zbek san'atining aloqalariga Muhiddin Qori Yoqubov nomli O’zbekiston davlat filamomiyasi, A. Navoiy nomli O’zbek davlat akademik katta teatri artistlari, jumladan, Tamaraxonim, Halima Nosirova, Mukarrama Turg’unboyeva, Galiya Izmay-lova, Saodat Qobulova, Bemora Qoriyeva singari mash-hur san'atkorlar ulkan hissa qo’shdilar. «Bahor» ashula va raqs ansambli 60-yillarda 20 ga yaqin xorijiy mam-lakatga safar qildi. Mohir O’zbek raqqoslari nafis va go’zal san'atlari bilan minglab chet ellik tomoshabinlarni maftun etdilar.
O’zbekistonning chet el mamlakatlari bilan xalqaro aloqalari do’stona munosabatlarining rivojlanishiga yor-dam berdi. Partiya va sovet idoralarining siyosiy nazo-rati bo’lmaganida bu aloqalar va hamkorlik yanada keng va samarali kechishi mumkin edi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
