Anguage and literature til va adabiyot

mon bo‘lib, go‘daklari ramaqijon bo‘lib, iligi puch bo‘lib 

o‘saverdi, ko‘zlarini paxtaning gardi to‘saverdi”

5

. 

Agar bunda shoira saj’ yaratish uchun qo‘llagan 

so‘zlar bir qatorga (masalan: zamon, andarmon, so-

mon, ramaqijon; o‘saverdi, to‘saverdi) tizib chiqilguday 

bo‘lsa, ularning faqatgina ohangdoshlik uchun emas, 

aslida asarda tasvirlanayotgan tarixiy-ijtimoiy hayotni 

aniq tasavvur qilish uchun kalit so‘zlar vazifasida kelti-

rilgani ravshanlashadi. Yoxud boshqa bir o‘rinda shoira 

yana yozadi: “Qayta qurish shamoli esib, umid nihollari 

kurtak yozib, o‘zbek o‘zini insonday sezib, tomirlarida 

bobolari g‘ururi sizib, uvishib qolgan qoni qizib, loqayd-

lik zanjirlarini uzib, o‘z yurtimga bek bo‘laman deb 

yurgan zamoni”.

6

 Parchadagi esib, yozib, sezib, sizib, 

qizib, uzib fe’llarining sajlantirilishi orqali yangi davr 

shabadalari esayotganda mudroqlikdan uyg‘onish, 

berilgan imkoniyatni sezish, ajdodlarimiz kabi hamisha 

erkin va ozod bo‘lish uchun kurashish, mustabid tuzum 

zug‘umidan qutulish va o‘zlikni anglash asosiy maqsad-

ga aylanishi lozimligini uqtirish ko‘zda tutilgan.

Xulosa qilib aytganda, xuddi xalq dostonlaridagi kabi 

bunday asarlarning nasriy qismini bevosita saj’ bezab 

turadi. Bunday asarlar yaratish garchi tipik hodisa dara-

jasiga ko‘tarilmagan esa-da, janrning taraqqiyotida folk-

lor, aniqrog‘i, xalq dostonlari bilan munosabat saqlanib 

kelinayotganini ilg‘ashga turtki beradi.

1 

T. Sulaymon. Qorasoch. – Toshkent: Badiiy adabiyot nashriyoti, 1965. 8-bet

2 

G‘.Mo‘minov. O‘zbek sovet adabiyoti taraqqiyotida folklorning o‘rni. – Toshkent: Fan, 1985. 137-bet.

3 

Orzigul. Ko‘p tomlik dostonlar. – Toshkent: G‘afur G‘ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti, 1988. 135-bet.

4 

Malikai ayyor. Xalq dostoni. – Toshkent: G‘afur G‘ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti, 1988. 7-bet.

5 

O.Hojiyeva. Ko‘zimning oq-u qorasi. – Toshkent: G‘afur G‘ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti, 1996. 304-bet.

6 

O‘sha asar. 307-bet.

---

46

e-mail: [e-mail]

2020-yil 1-son

Kichik tadqiqot

Sud, jinoyatchi, yurist, 

sudyalarga bo‘lgan kat-

ta e’tibor Amerika xalqi 

madaniyatining ajralmas 

qismiga aylangan. Chunki 

davlat konstitutsiyasida 

fuqarolarga katta huquqlar 

berilgan. Amerikaliklar 

boshqa insonlar huquq va 

erkinliklariga raxna sol-

gan insonni, albatta, jazo 

kutishiga qat’iy ishona-

dilar. Ular o‘z huquq va 

erkinliklari doimo qonun 

bilan himoyalanganligini yaxshi biladilar, shu sabab-

li yurist timsoli badiiy adabiyotda fuqarolar huquq va 

erkinliklarining himoyachisi, ijtimoiy tartibning kafo-

latchisi sifatida tasvirlanadi.

Amerika adabiyotida yuridik sohaga oid ko‘p sonli 

asarlar yozilgan.  XX asrning birinchi yarmida yaratilgan 

detektiv asarlar  Suzen Glaspe, Artur Treyn, Daniyel 

Hammet, S.Van Dayn, Stanli Gardner, Uiliam Folkner, 

Volter Van kabi adiblar qalamiga mansub. 

Amerika detektiv nasrida huquq tartibot organlari, 

sud tizimi va inson o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni 

anglab yetishga yo‘naltirilgan muammolar qalamga olin-

gan. XX asrda bir tomondan shaxs va jamiyat, ikkinchi 

tomondan, fuqaro va sud vakillari hamda boshqa perso-

najlar o‘rtasidagi ziddiyatlar shu qadar murakkablashib 

ketdiki, ular an’anaviy tushunchadagi bitta asar doirasi-

ga sig‘may qoldi. Shu boisdan ham Amerika adabiyoti-

da yuridik detektiv asarlarga bo‘lgan ehtiyoj kuchaydi. 

XX asrda detektiv asar shakllari (turlari) quyida ismlari 

zikr  etilgan  o‘ziga  xos  tarzda  fikrlaydigan  mualliflar: 

U.Folkner, V.Nabokov, X.Borxes, T.Pinchon, J.Bart, 

D.Bartelmi va boshqalarning ilmiy diqqat-e’tiborida 

bo‘ldi. Aytish joyizki, Aynan AQSh detektiv adabiyoti XX 

asrda Amerika madaniyatining xarakterini boshqa mam-

lakatlarda qabul qilinishini ko‘p jihatdan belgilab berdi. 

Bugungi kunda ilmiy texnika va axborot texnologiyalari-

ning rivojlanishi natijasida aynan kundalik hayotimizning