Muxlisa HAFIZOVA,
Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat
o‘zbek tili va adabiyoti univerisiteti magistranti
ADABIYOTNI O‘QITISHDA ADABIY KOMPETENTLILIKNI
SHAKLLANTIRISHNING AHAMIYATI
lantira oladigan mazmunga ega. Xususan, shoirning
“Inson” qasidasi, “Yaxshidir achchiq haqiqat”, “O‘zbek
Navoiyni o‘qimay qo‘ysa”, “O‘lmas edi balki odamzod”
kabi she’rlarida umuminsoniy g‘oyalar talqini yaqqol
namoyon bo‘lgan. Shoirning “Inson” qasidasidagi ush-
bu sartlarga e’tibor qarataylik:
Sobit-u sayyorada
Inson o‘zing, inson o‘zing.
Mulki olam ichra bir –
Xoqon o‘zing, sulton o‘zing...
2
Ushbu satrlarda bu yorug‘ olamda yagona ongli
mavjudot ham, olamning “xoqon”i va “sulton”i ham in-
son ekanligi ta’kidlanadi. Demak, bu olamda qanday
yo‘ldan yurish va qaysi amallarni bajarish yolg‘iz inson-
ning o‘z qo‘lida ekan. Tahlil jarayonida har bir o‘quvchi
inson tushunchasiga, uning mohiyatiga, ifoda usuliga
e’tibor berib, o‘zida adabiy kompetensiyani shakllanti-
ra oladi. Shoir insonning ulug‘ligi va har narsaga qo-
dir ekanligini, yaxshilik ham, yomonlik ham insonning
qo‘lidan kelishi mumkinligini mohirlik bilan ifodalagan.
Shoir o‘zining ijodiy tadriji davomida badiiyatning yuk-
sak cho‘qqilarini zabt etgan.
Adabiyot darslarida o‘quvchilarning mustaqil fikrlash
aso sida bilim olishlarini ta’minlash va bilim olishga mo-
tivatsiya uyg‘otishda ta’lim maqsadini to‘g‘ri belgilash
muhim ahamiyat kasb etadi. Adabiyot metodikasi ilmi
har bir adabiyot darsi oldiga tarbiyaviy, ta’limiy, yo‘nalti-
ruvchi va rivojlantiruvchi maqsadlar qo‘yilishi lozimligini
ko‘zda tutadi. Bu xil maqsadlar to‘g‘ri belgi lab olinsa,
dars jarayoni shu asosda tashkil etilsa, o‘quvchilarning
ma’nan sog‘lomlashuvi uchun ulkan imkoniyatlar paydo
bo‘ladi. O‘qituvchi, avvalo, zamonaviy adabiyot darsla-
rini to‘g‘ri, mustaqil tafakkur va faoliyatga asoslangan
holda tashkil qilishning shartlari nimadan iborat ekanini
aniqlab olishi zarur.
Umuman, adabiy kompetentlilikni shakllantirish
orqali badiiy asarni o‘qish va tushuna olish qobiliyati,
o‘z o‘quv doirasini shakllantirish, badiiy asarlarda mu-
jassam etilgan davr va madaniyat, qahramonlar bilan
muloqotga kirishish, badiiy asar tilining o‘ziga xos xu-
susiyatlarini tushunish, badiiy matn uslublarini farqlash
qobiliyatiga ega bo‘lish mumkin.
1
N.Sh.Turdiyev, Y.M.Asadov, S.N.Akbarova, D.Sh.Temirov. Umumiy o‘rta ta’lim tizimida o‘quvchilarning kompetensiyalarini
shakllantirishga yo‘naltirilgan ta’lim texnologiyalari. N.Qori Niyoziy nomidagi O‘zbekiston pedagogika fanlari ilmiy-tadqiqot ins-
titut: – Тoshkent, 2015.19–20-betlar.
2
B.To‘xliyev, B.Karimov, K.Usmonova. Adabiyot. O‘rta ta’lim muassasalarining 10-sinfi va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi
muassasalarining o‘quvchilari uchun darslik-majmua . – Тoshkent, 2017. 74–76-betlar.