Anguage and literature til va adabiyot

Umida NOSIROVA, 

Farg‘ona davlat universiteti mustaqil izlanuvchisi

SO‘Z POETIKASI PRAGMATIKANING 

 TADQIQOT OBYEKTI SIFATIDA

umumiy to‘qimasiga joylashib, mazmuniy butunlikni 

tashkil etadi. So‘zsiz, ekspressivlikni ifodalovchi fone-

tik, morfologik, sintaktik vositalar ishtirokisiz obyektiv 

borliqdagi narsa-predmetlar, hodisalarni aniq tasvirlash 

mumkin emas. She’riyat esa oddiy so‘zni ham janrning 

lisoniy libosiga o‘rab ko‘rsatadi. So‘zning ifoda shakl-

lari poetik ruh bilan to‘yinadi, poetik libos bilan ko‘zga 

tashlanadi. She’riy matnda muallif o‘z ichki maqsadini 

nutqda bayon qilish uchun har qanday lisoniy vosita-

ga poetik bo‘yoq bera oladi. Lisoniy vosita tushuncha-

---

veb-sayt: www.tilvaadabiyot.uz

39

2020-yil 1-son

Kichik tadqiqot

si ostida, birinchidan, har qanday sath birligi nazarda 

tutilsa, ikkinchidan, turli funksional uslublarga xos ifoda 

shakllari shoirning mahorati tufayli badiiy-uslubiy jihat-

dan to‘yinadi. Shoir nazarda tutgan pragmatik ma’no 

imkoniyatlari kengayadi. Kitobxon uchun esa poetik 

ifo dalar orqali berilgan tagma’noni ko‘rish osonlashadi. 

She’riy matnda muallifning intensional niyati va kon-

tekst talabi bilan so‘zning ma’no strukturasi kengaya-

di va tagma’no ifodalash uchun xizmat qila boshlaydi. 

Shuning uchun ham nazmiy kontekstda tagma’no birin-

chi planga ko‘tariladi. Masalan:

 1. Xo‘ragimni, mayli, to‘kis-but qiling,

Kahrabo yuzimni naq yoqut qiling,