Andijon mashinasozlik instituti «avtomatika va elektrotexnika» fakulteti «axborot texnologiy

3.Shifrlash, sertifikat, elektron imzo.

Kompyuterlar va axborotlarni xafvsizligini ta’minlash tushunchasi shifrlash, sertifikat, elektron imzo kabi elementlar bilan chambarchas bog’liq. Shifrlash-bu ma’lumotlarni mantiqiy tashkil etishni elementar birligi bo’lib, u axborotni eng kichik va bo’linmas birligi bo’lgan rekvizitga mos keladi. Elektron raqamli imzo noyobligi, nusxa olib bo’lmasligi bilan xujjatni imzolagan shaxsni tasdiqlashi bilan, qalbakilashtirishning imkonsibilan o’ziga xosdir. Elektron raqamli imzo yordamida bugun Yagona portal orqali ko’rsatilayotgan 240 dan ziyod interaktiv xizmatlardan fodalanish mumkin.

Elektron raqamli imzo- elektron xujjatdagi axborotni elektron raqamli imzoning yopiq kalitidan foydalangan xolda maxsus o’zgartirish natijasida xosil qilingan xujjatdagi axborotda xatolik yo’qligini aniqlash va elektron raqamli imzo yopiq kalitining egasini identifikasiyalash imkonini beruvchi imzodir.

Davlat xizmatlari markazlari orqali elektron raqamli imzo kalitini ro’yxatga olish va elektron raqamli imzo kalitining sertifikatini berish davlat xizmatining muddati 3 ish soatidan 40 minutga qisqartirildi. Bundan tashqari, murojaat etuvchilar Davlat xizmatlari markazlari orqali elektron raqamli imzo kalitini ro’yxatga olish va elektron raqamli imzo kalitining sertifikatini berish yuzasidan tuman (shahar) davlat xizmati markazlariga o’zi kelgan holda yoki Yagona interaktiv davlat xizmatlari partali orqali murojaat qilishi mumkin.

Yozuv –bu mantiqiy bo’langan maydonlar to’plami. YOzuv tuzilishi uchun uning tarkibiga kiruvchi maydolar tarkibi va joylashishi ketma-ketligi bilan aniqlanib, ularni har biri ichida elementar yozuvlarning nusxasi deb ataladi. Yozuv ob’ektning biror bir elementi haqida to’liq ma’lumotni ifodalaydi.

Shifrlash -bu bir xil tuzilmaga ega bo’lgan yozuvning nusxalar to’plamidir. U o’zicha har bir maydonda qiymatga ega.

Har bir elektron raqamli imzo o’zining birlamchi kalitiga ega bo’lishi mumkin. Birlamchi kalit deganda ezuvlar kaytarilmasligini ta’minlovchi maydon yoki maydonlar guruxi tushiniladi. Birlamchi kalit sifatida ishlatiladigan maydon eki maydonlar guruxi, bir xil yozuvga ega bo’lmaslik shartini bajarishi kerak. Boshqa maydonlarida  bir  xil  yozuvlar takrorlanishi mumkin. Shu sabab ular birlamchi kalit bo’laolmaydi. Birlamchi kalit qisqa va sonli maydonlardan tashkil topishi maqsadga muvofiqdir. Elektron raqamli imzo birlamchi kalitni kiritishdan maqsad, jadvaldagi ma’lumotlarni izlash, tartiblashtirish va tanlab olishda qulaylikni beradi. Birlamchi kalit kiritish yoki kiritmaslik foydalanuvchi tamonidan jadvali strukturasini tashkil qilishda aniqlanadi.