Andijon mashinasozlik instituti «avtomatika va elektrotexnika» fakulteti «axborot texnologiy

2.Butunlik, axborotlarga ega bo’lish, xavf, hujum.

Tarmoqning xavfsizlik xizmatlarini tashkil qilishda axborotning butunlik, xavf, hujum tushunchalari muxim o’rin tutadi.

Axborotni muhofaza qilish tizimi:

• 
  Bir butunlikda bo’lishi;
  
• 
  Axborotning, axborot vositalarining xavfsizligini va axborot munosabatidagilar manfaatlarinig ximoyasini ta’minlashi;
  
• 
  Tizimning ichida uning elementlari orasida axborot aloqasini ta’minlashi;
  
• 
  Axborot faoliyatining texnologik kompleksini o’ziga qamrab olishi;
  
• 
  Foydalanish vositalari bo’yicha turli axborotdan foydalana olishlilik
  

Bo’yicha ko’p darajali ierarxik ko’rinishda bo’lishi.

Tarmoqning xavfsizlik xizmatlari tizimi o’z ta’minotining ma’lum turlariga ega bo’lishi kerak. Shu sababli bu tizim quyidagilarga ega bo’lishi mumkin:

• 
  Xuquqiy ta’minot (bunga bajarilishi majburiy bo’lgan axborotning butunligini ta’minlovchi meyoriy xujjatlar kiradi);
  
• 
  Tashkiliy ta’minot (bunda axborotni xafvdan va xujumdan saqlash ma’lum bir tuzilmaviy birliklar orqali qo’llanilishi nazarda tutiladi).
  

Ma’lumki ma’lumotlarni kiritish va ularni qayta ishlash jarayoni katta hajmdagi ish bo’lib ko’p mehnat va vaqt talab qiladi. Butunlik, axborotlarga ega bo’lish, xavf, hujum bilan ishlashda undagi ma’lumotlarning aniq bir strukturagi ega bo’lishi, birinchidan foydalanuvchiga ma’lumotlarni kiritish va qayta ishlash jarayonida undagi ma’lumotlarni tartiblashtirish, ikkinchidan kerakli ma’lumotlarni izlash va tez ajratib olish kabi qulayliklarni tuьdiradi.  Butunlik, axborotlarga ega bo’lish, xavf, hujum tushunchalari fanga kirib kelgunga qadar, ma’lumotlardan turli ko’rinishlarda foydalanish juda qiyin edi. Bugungi kunda turli ko’rinishdagi ma’lumotlardan zamonaviy kompyuterlarda birgalikda foydalanish va ularni qayta ishlash masalasi hal qilindi. Kompyuterlarda saqlanadigan axborotlarga ega bo’lish maxsus formatga ega bo’lgan muayyan tuzilmali fayl bo’lib, undagi ma’lumotlar o’zaro bo’langan va tartiblangandir.

Demak, axborotlarga ega bo’lish deganda ma’lum bir strukturada saqlanadigan ma’lumotlar to’plami tushuniladi. Boshqacha qilib aytganda butunlik - bu ma’lum berilgan aniq bir strukturaga ega bo’lgan ma’lumotlarni o’z ichiga oluvchi maxsus formatga ega bo’lgan fayldir. Ma’lumotlarni strukturalashtirish - bu shunchaki ma’lumotlarni tasvirlashda qandaydir moslikni kiritish usulidir. Odatda ma’lum bir ob’ekt sohasini ifodalaydi va  uning ma’lumotlarni o’z ichiga oladi, ularni saqlaydi va foydalanuvchiga ma’lumotlarni qayta ishlashda undan foydalanish imkonini yaratib beradi.

Kompyuterlarda saqlanadigan axborotlarni butunligini va xafvsizligini ta’minlash - axborot tmzimlarining eng asosiy tarkibiy qismi bo’lib hisoblanadi. Axborotlarni xafvsizliginidan foydalanish uchun foydalanuvchi ishini engillashtirish maqsadida ma’lumotlar bazasini boshqarish trizimlari yaratilgan. Bu tizimlar  ma’lumotlar bazasini amaliy dasturlardan ajratadi. 
Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi (MBBT) -bu dasturiy va apparat vositalarining murakkab majmuasi bo’lib, ular yordamida foydalanuvchi ma’lumotlar bazasini yaratish va shu bazadagi ma’lumotlar ustida ish yuritishi mumkin.

Kompyuterlarda saqlanadigan axborotlarni butunligini va xafvsizligini ta’minlash o’z maxsus dasturlash tillariga ham ega bo’lib, bu tillarga SUBD buyruqli dasturlash tillari deyiladi. MBBTga Oracle, Clipper, Paradox, FoxPro, Access va boshqalarni misol keltirish mumkin.