|
5.Xavfsizlik siyosati.
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 2013 yil 16 sentyabrdagi “O’zbekiston Respublikasi aloqa axborotlashtirish va telekomunikatsiyasi texnologiyalari davlat qo’mitasi xuzuridagi Elektron xukumat” tizimini rivijlantirish markazi va axborot xavfsizligini ta’minlash markazlarini tashkil etish chora tadbirlari to’g’risidagi qarori bilan markazlar tashkil etildi va faoliyati yo’lga qo’yildi.
Internet xizmati turlari elektron saxifa, elektron pochta, telekonferensiya, fayllarni uzatish, domen nomlari, Telnet, IRC yoki Chat konferensiya, ma’lumotlarni izlash xizmatlari tavsiflari keltiriladi.
Internet bu yagona standart asosida faoliyat ko‘rsatuvchi jahon global kompyuter tarmog‘idir. Uning nomi «tarmoqlararo» degan maononi anglatadi. U ma’alliy (lokal) kompyuter tarmoqlarni birlashtiruvchi informasion tizim bo‘lib, o‘zining alohida axborot maydoniga ega bo‘lgan virtual to‘plamdan tashkil topadi.
Internetda xavfsizlik siyosati, unga ulangan tarmoqqa kiruvchi barcha kompyuterlarning o‘zaro ma’lumotlar almashish imkoniyatini yaratib beradi. O‘zining kompyuteri orqali internetning xar bir mijozi boshqa shaxar yoki mamlakatga axborot uzatishi mumkin. Internet XX asrning eng buyuk kashfiyotlaridan biri xisoblanadi. Ushbu kashfiyot tufayli butun jahon bo‘ylab yoyilib ketgan yuz millionlab kompyuterlarni yagona informasion muhitga biriktirish imkoniyati tug‘ildi.
4-rasm.
Quyidagi rasmda internet va unga bog‘lanishning umumiy shakli keltirilgan. Unga asosan internetga bog‘lanish va undan foydalanishning asosiy texnik vositasini shaxsii komppyuterlar tashkil etadi. Uning imkoniyatlarini kengaytirish V4YH unga mikrofon, videokamera, ovoz chiqargich (audiokolonka) va boshqa ko‘shimcha qurilmalar ulanishi mumkin. Internet xizmati "internet provayderlari" yordamida aloqa kanallari orqali amalga oshiriladi. Aloqa kanallari sifatida telefon tarmog‘i, kabelli kanallar, radio va kosmos aloqa tizimlaridan foydalanish mumkin. Internet tarmog‘i ning asosiy yacheykalari bu shaxsiy kompyuterlar va ularni o‘zaro bog‘lovchi lokal tarmoqlardir.
Internet alohida kompyuterlar o‘rtasida aloqa o‘rnatibgina qolmay, balki kompyuterlar guruxini o‘zaro birlashtirish imkonini xam beradi. Agar biron bir ma’alliy tarmoq bevosita internetga ulangan bo‘lsa, u xolda mazkur tarmog‘ning xar bir ishchi stansiyasi internetga ulanishi mumkin. SHuningdek, internetga mustaqil ravishda ulangan kompyuterlar xam mavjud. Ularni xost kompyuterlar (host - rahbar) deb atashadi. Tarmoqqa ulangan xar bir kompyuter o‘z manziliga ega va uning yordamida jahonning istalgan nuqtasidagi istalgan mijoz uni topa olishi mumkin.
Amaliyotda xavfsizlik siyosati internetning real, fizik bog‘lanishlar orqali tashkil topgan tarmog‘idagi kompyuterlar bilan virtual informasion fazoni tashkil etuvchi elektron xujjatlari xar xil manzillar yordamida ifodalaniladi. Internet tarkibiga kirgan xar bir kompyuter to‘rt qismdan tashkil topgan o‘z manziliga ega, masalan: 142.26.137.07. Ushbu manzil IR (Internet Rrotocol) manzil deb ataladi. Internetga doimiy ulangan kompyuterlar o‘zgarmas IR manzilga ega bo‘ladi. Agar kompyuter foydalanuvchisi internetga faqat vaqtinchalik ishlash uchun ulanadigan bo‘lsa, u xolda ushbu kompyuter vaqtinchalik IR manzilga ega bo‘ladi. Bunday IR manzil dinamik IR manzil deb ataladi.
Internet informasion muhitini tashkil etuvchi elektron xujjatlarning xar biri kompyuterlarning IR manzillaridan boshqa o‘zlarining takrorlanmas, unikal manzillariga ega. Bu manzil URL (Uniform Resource Locator) manzil deb ataladi. Masalan, O‘zbekiston Respublikasi xukumatining rasmiy axborotlari, Oliy majlis qarorlari xaqida ma’lumot beruvchi elektron saxifa manzili www.gov.uz
Agar internet tarmog‘i da biror bir xujjat eolon qilingan bo‘lsa, u yagona takrorlanmas URL manzilga ega. Kompyuterda bir nom bilan ikkita fayl mavjud bo‘lmaganidek, internetda xam ikki elektron xujjat bir xil URL manzilga ega bo‘lmaydi.
Internetning ikkita asosiy funksiyasi bor. Buning birinchisi informasion funksiya bo‘lsa, ikkinchisi esa kommunikasion funksiyadir.
1964 yilda AQSh Mudofaa vazirligi tomonidan kompyutеr tarmog’ining birinchi vеrsiyasi yaratilgan edi. Bu tarmoq yordamida vazirlikning bo’limlari bir birlari bilan ma'lumotlarni almashishlari mumkin edi. Bu tarmoq ARPA (Advenced Research Projects Agency) Net dеb nomlandi va Unix opеratsion sistеmasida ishlar edi. 70-chi yillardan boshlab bu tarmoq juda rivojlanib kеtdi va endi unga xohlagan kompyutеrni ulash imkoniyati paydo bo’ldi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
