Andijon davlat universiteti maktabgacha pedagogika kafedrasi maktabgacha pedagogika

3. Maktabgacha yoshdagi bolalarni shaxsini rivojlantirishda xalq o’yinlaridan foydalanishning yo’llari va usullari.

Bola maktabga kirgach, uning hayotida yangi bosqich boshlanadi, ya'ni bolaning o’sishida juda katta o’zgarishlar ro’y bera boshlaydi. Yangi maktab hayotining boshlanishiga bog’liq quvonch va mamnunlik xislari bolaga o’qituvchi qomonidan sinf va maktabdagi xatti-harakat qoidalari, o’rtoqlar bilan munosabati bo’yicha qo’yilgan talabalarni bajarishda yordam beradi.

Ijodiy o’yinlarga quyidagilar kiradi:

O’quvchilarning o’zlari o’zbek xalq ertaklari va afsonalari asosida yaratadigan o’yinlar. O’quvchilarni yuksak saviyada tarbiyalash uchun zarur eng muhim psixologik-pedagogik omillar:

• 
  o’quvchilar o’yinning mohiyatini uning bosqichlari va natijalarini to’liq tushunib olishi;
  
• 
  navbatdagi o’yin faoliyatiga ijobiy munosabat;
  
• 
  o’yin uchun zarur bilimlar, ko’nikma va malakalarni safarbar etish;
  
• 
  o’yingacha, o’yin jarayonida va undan keyin ham o’qituvchining hamma talablarini bajarish.
  

O’yinning eng muhim psixologik siri shundaki, uni albatta kichik maktab yoshidagi o’quvchilarning muhim qiziqishlari asosida va ularni qanoatlantirish maqsadi bilan tashkil etish lozim. Binobarin, o’yinda mazkur o’quvchilarning o’zlari muallif va ijrochi hisoblanadi, ya'ni ularning o’zlari ijod qiladilar va ishlaydilar.

O’yin bolalik va o’smirlikning ko’p qismi mobaynida yetakchi faoliyat bo’lib koladi.

Kichik maktab yoshidagi o’quvchilar o’zlariga tavsiya etilgan o’yinlar orqali bolalarni Vatanga muhabbati, qahramonligi, mehnatga ijtimoiy munosabati, o’zaro yordami, boshqalarga gamho’rligi asosini tashkil etadigan eng muhim axloqiy normalarini bilib oladi. Shuning uchun mazkur muammoni hal qilishning eng ma'qul psixologik-pedagogik sharti quyidagilardan iboratdir:

• 
  dolzarb mazmuniga ega bo’lgan, muayyan maqsadga qaratilgan har-xil mavzudagi o’zbek xalq o’yinlari kompleksini tanlash;
  
• 
  o’yin faoliyatiga xissiy tayyorlash va hamdardlik qilish;
  
• 
  pedagogika kichik maktab yoshidagi o’quvchilarini o’zbek xalq o’yinlariga qiziqtira olishi, ularda qatnashishining ajoyib natijalarini tushuntira bilishi;
  
• 
  o’zbek xalq o’yinlariga rahbarlik mazmuni, shakl va metodlarining birligi;
  
• 
  o’yin jarayonining hayotiyligi va amaliyligi;
  
• 
  o’quvchining mazmunini asta-sekin murakkablashtirish.
  

O’zbek xalq o’yinlari vositasida tarbiyalash samaradorligini oshirishning zarur sharti pedagogning bu jarayonni mahorat bilan boshqarishdir. O’qituvchining o’zbek xalq o’yinlariga pedagogik rahbarlikni amalga oshirishdagi vazifasi quyidagilardan iboratdir:

• 
  o’yinning mavzusini bildirishi;
  
• 
  o’quvchilarning o’yin nishonlari va g’oyasiga munosabatini faollashtirish;
  
• 
  o’yinni o’tkazish va unga qo’yilgan tarbiyaviy vazifalarning hal qilinishini ifodalovchi natijalarini yakunlash;
  
• 
  o’quvchilarning o’yin vaqtidagi xatti-harakatlarini, o’zaro munosabatlarini baholash.